Басқосудың басты мақсаты – Қытай мен Қазақстан арасындағы туристік байланыстарды нығайту, қытайлық туристер үшін Астананы тартымды ету тетіктерін ұсыну және туризм саласындағы жаңа бастамалармен бөлісу болды. Осы ретте қонақтарға “China Pass” атты арнайы туристік карта жобасы таныстырылып, елорданың мәдени және көрікті орындары бойынша жеңілдетілген маршруттар туралы ақпарат берілді. Сонымен қатар, Қазақстан Ұлттық музейі мен Қытай тарапы арасында археологиялық ынтымақтастық бастамасы жарияланды – атап айтқанда, еліміздегі қола дәуірі ескерткіштерін зерттеу жұмыстары Қытайдың қолдауымен жүргізілмек.
Бүгінгі жиын бір реттік іс-шарадан әлдеқайда ауқымды дипломатиялық бастамалар тізбегінің бір бөлшегі ғана. Біз осы мақалада назарымызды тек осы кездесу шеңберімен шектемей, Қазақстан мен Қытай арасындағы туризм ынтымақтастығын кеңірек, аналитикалық тұрғыдан қарастыруға тырыстық. Тараптар арасындағы визасыз режим, туристік ағымның күрт артуы, инфрақұрылымдық бейімделу, мәдени ықпалдастық пен ықтимал тәуекелдер – осының бәрі қазіргі туризм күн тәртібінің өзекті тақырыптары ретінде назарда болады.
Қытай мен Қазақстан арасындағы туризм саласындағы қарым-қатынас қазір сапалы жаңа деңгейге көтерілуде. 2025 жыл ресми түрде Қазақстандағы Қытай туризмі жылы деп жарияланып, екі ел туризмді өзара дамытуды стратегиялық ынтымақтастықтың маңызды бағыты ретінде қарастыруда . 2024 жылы табысты өткен «Қазақстанның Қытайдағы туризм жылы» аясында екі ел ондаған шара өткізіп, туризм саласында тығыз байланыс орнатты. Енді жауап ретінде ұйымдастырылған «Қытайдың Қазақстандағы туризм жылы» шеңберінде туризмді дамытуға арналған дөңгелек үстелдер, арнайы жобалар (мысалы, China Pass картасы) және мәдени алмасу шаралары өтуде. Бұл мақалада аталған бастамалардың мәні мен ықпалы талданып, туризм ынтымақтастығының мүмкіндіктері мен тәуекелдері қарастырылады.
Қытай туристерінің Қазақстанға ағыны күрт өсті
Қазақстанға келетін шетелдік туристер ішінде Қытай азаматтарының үлесі соңғы жылы рекордтық деңгейге жетті. Ресми деректерге сүйенсек, 2024 жылы Қазақстан 655 мың қытайлық турист қабылдады, бұл 2023 жылмен салыстырғанда 78%-ға жоғары көрсеткіш. Салыстырсақ, 2023 жылы 367 мың қытай туристі келген еді. Қытай бүгінде ТМД-дан тыс мемлекеттер арасында Қазақстанға ең көп турист жіберген елдердің бірі болып отыр. Мысалы, 2024 жылы Қытайдан келген туристер ағыны Үндістан (146 мың), Түркия (130 мың) және Германиядан (92 мың) келген туристер санынан бірнеше есе көп болды. Мұндай өсім өзара визасыз режімнің енгізілуі, тікелей әуе рейстерінің ашылуы және жиілеуі сияқты оң факторлармен тікелей байланысты екені атап өтілуде. Статистикалық мәліметтер Қытай туристерінің легі пандемиядан кейін тез қалпына келіп қана қоймай, бұрын-соңды болмаған деңгейге жеткенін көрсетеді. Бұл өсім Қазақстан туризмі үшін үлкен мүмкіндік әрі жаңа міндеттер кешенін туындатып отыр.
China Pass жобасы: қытайлық туристерге арналған жаңа карта
Қазақстан тарапы Қытай туристеріне қолайлы жағдай жасау үшін инновациялық қадамдар жасауда. Солардың бірі – China Pass жобасы. China Pass – Астана қаласына саяхаттайтын қытайлық туристерге арналған арнайы туристік карта (туристік пасс) болып табылады . Бұл 48 және 72 сағат бойы жарамды смарт-карта туристерге елордадағы басты көрікті жерлер мен турмаршруттарға бір билетпен кіріп-шығу мүмкіндігін береді. Мәселен, China Pass иелері Ұлттық музейге, Бәйтерек монументіне, «Red Bus» екіқабатты қалалық автобустық турына және басқа да негізгі нысандарға QR-код арқылы ақысыз немесе жеңілдікпен кіре алады. Карта бағасы қолжетімді – 104 юань шамасында, бұл бөлектеп билет сатып алғаннан 30%-ға дейін уақыт пен қаражат үнемдеуге мүмкіндік береді дейді мамандар. China Pass жобасының стратегиялық маңызы зор: біріншіден, ол Қытай қонақтарына тілдік және мәдени кедергіні азайтып, Астананы өздігінше еркін аралауға жағдай жасайды; екіншіден, туристердің қалада көбірек уақыт өткізуіне ынталандырып, инфрақұрылымға түсетін экономикалық мультипликативтік тиімділікті арттырады. Бұл бастама қытайлық туристердің сапар тәжірибесін жақсартуға және Қазақстанның тартымды туристік бағыт ретіндегі имиджін нығайтуға бағытталған.
Елорда Қытай туристерін қабылдауға бейімделуде
Қытай туристерінің күрт көбеюі Қазақстанның туристік инфрақұрылымына жаңа талаптар қоюда. Ең алдымен, қонақ үйлер мен мейрамханалар сервисі шығыс меймандос мәдениетіне бейімделіп келеді. Сарапшылардың айтуынша, жергілікті қонақжай бизнес Қытай нарығынан туындайтын ерекшеліктерді ескеруі тиіс: персоналдың тілдік даярлығы, қонақүй бөлмелерін қытай саяхатшыларының талғамына сәйкестендіру, мейрамханаларда қытай тілінде мәзір ұсыну – бұның бәрі маңызды. Қазақстан билігі де бұл бағытта нақты шаралар қабылдауда. 2025 жылы Welcome Chinese бағдарламасын енгізу жоспарланғаны хабарланды – бұл бағдарлама аясында қонақүй номерлерін қытайлық стандарттарға жақындату (мысалы, бөлмелерде шәй қайнатқыш, сәйкес телебағдарламалар), қонақүй қызметкерлерін қытай тілінің негіздеріне оқыту, қытай асханасының таңдаулы тағамдарын таңғы ас мәзіріне қосу сияқты қадамдар көзделген .
Сонымен қатар, көлік және навигация инфрақұрылымы да бейімделуде. Халықаралық әуежайларда ақпараттық таблолар мен көрсеткіштерді қытай тілінде көрсету мәселесі де осыған дейін талай рет көтерілген болатын. Қазақстанның туристік фирмалары мен гидтері де қытайша қызмет көрсетуге бет бұруда. Гид-экскурсоводтар қытай тілін жеделдетілген курстарда үйреніп, негізгі көрікті жерлер туралы мәліметті қытайша жеткізуге дайындалуда. Кейбір мейрамханаларда қытай тілінде сөйлейтін даяшылар жұмысқа алынуда немесе мобильді аударма құралдары қолданылуда (QR-код арқылы мәзірді аудару және т.б.). Мұның бәрі Қытайдан келушілер өздерін жайлы сезініп, тілдік тосқауыл салдарынан туындайтын стрессті азайтуға бағытталған. Инфрақұрылымды бейімдеудің бұндай қадамдары қазірдің өзінде өз жемісін беруде: қытай туристері қазақстандық сервис деңгейіне қатысты пікірлерінде жылы лебіз білдіре бастағаны байқалады. Мысалы, 2024 жылы Қазақстанға келген Чунцин қаласынан турист Юй Тао жергілікті халықтың қонақжайлығын, қоғамдық орындардағы тәртіпті (шылым шегуге тыйым салынғаны) ерекше атап өтті . Әрине, мұндай оң пікірлер Қазақстан туризмінің беделін Қытай нарығында арттыра түспек.
Ұлттық музей және археологиялық ынтымақтастық
Туризмді мәдени-гуманитарлық алмасудан бөліп қарау мүмкін емес. Қазақстан мен Қытай соңғы жылдары туризмді тек көрікті жерлерді көру тұрғысынан ғана емес, мәдени-тарихи мұраны бірлесе зерттеу, музейаралық байланыс орнату мүмкіндігі ретінде де қарастырып келеді. 2025 жылғы туризм жылы аясында Астанадағы Ұлттық музейде «Қола дәуірі және алтын адам: өркениеттер сұхбаты» атты ерекше шара өтті . Бұл шарада Қазақстан Республикасының Ұлттық музейі мен ҚХР Шэньси провинциясының Баодзи қола бұйымдары музейі арасында өзара ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылды. Мұндай келісімнің нақты нәтижесі ретінде қытайлық тарап Қазақстандағы қола дәуіріне қатысты археологиялық зерттеулерге ғылыми-техникалық және мүмкін қаржылай қолдау көрсетуге дайын екенін білдірді. Қазақ тарапынан қола дәуірінің ескерткіштерін зерттеумен айналысатын археологтар мен тарихшылар Қытай мамандарымен тізе қосып жұмыс істеуге қызығушылық танытуда.
Бұл ынтымақтастықтың бір көрінісі – Қазақстан аумағындағы қола дәуірінің орындарын бірлесіп қазба жұмыстары арқылы зерттеу жобалары. Қытайдың археология саласындағы заманауи әдістері (георадар, LIDAR түсірілім, ДНҚ және изотоптық талдау т.б.) қазақ ғалымдарына көне тарихтың жаңа қырларын ашуға көмектесе алады. Өз кезегінде, қытайлық зерттеушілер үшін Қазақстан даласындағы андронов мәдениеті, сақ дәуірінің ескерткіштері үлкен қызығушылық туғызады, себебі бұл аймақтар Еуразияның тарихи байланыстарын зерттеуде маңызды орын алады.
Музейаралық жобалар да жолға қойылуда. 2025 жылы маусымда Астанада өткен «Жібек және Жібек жолы: Қытайдан Қазақстанға» атты көрме – соның дәлелі . Бұл көрме Қытайдың Ұлттық Жібек музейі мен Қазақстан Ұлттық музейінің бірлескен еңбегі нәтижесінде ұйымдастырылды. Қытай тарапы Ұлы Жібек жолының тарихына қатысты құнды экспонаттарын (жібек бұйымдары, ежелгі карталар, т.б.) Қазақстанға әкеліп көрерменге ұсынды. Сондай-ақ көрменің ашылу салтанатында қытай сәнгерлері дәстүрлі ханфу киім үлгілерінің көрсетілімін қойып, Қытайдың материалдық емес мәдени мұрасына арналған шеберлік сабақтарын өткізді . Бұл шаралар қазақ қоғамында үлкен қызығушылық туғызып, қонақтар екі ел мәдениетіндегі ортақ сабақтастық пен айырмашылықтарды өз көздерімен көрді. Музей ісі және археология бағытындағы мұндай ынтымақтастық туристерге екі елдің бай тарихи мұрасын тереңірек тануға мүмкіндік беріп, туризмнің мәдени мазмұнын байыта түседі. Сонымен қатар, Қытайдың Қазақстан мәдени мұра нысандарына инвестиция салуы – жұмсақ күштің көрінісі: ортақ тарихты зерттеу арқылы екі халық арасындағы достық пен өзара сенім нығаяды.
Визасыз режім және тікелей әуе рейстері
Қазақстан–Қытай туристік байланысының серпінді дамуына түрткі болған басты факторлардың бірі – өзара визасыз режімнің енгізілуі. 2022 жылғы жоғары деңгейдегі келіссөздер нәтижесінде 2023 жылғы қарашадан бастап екі ел азаматтары 30 күнге дейінгі қысқа мерзімге визасыз сапарлай алатын болды . Бұл шешім пандемиядан кейін қайта жанданған туристік нарыққа үлкен серпін берді. Мәселен, визалық кедергілердің жойылуы қытайлық туристердің саяхаттау ниетіне оң әсер етіп, 2024 жылдан бастап Қытайдан Қазақстанға туристік ағым күрт өсті (жоғарыда аталған 78% өсім осының айғағы) . Визасыз тәртіп іскерлік сапарларға, медициналық туризмге және транзиттік жолаушыларға да қолданылады, бұл туризммен жанама байланысты салаларға да тиімді ықпалын тигізуде .
Екіншіден, әуе қатынасының кеңеюі екі ел арасындағы турист тасқынның артуына мүмкіндік берді. Соңғы жылы Қазақстан мен Қытай арасында бірнеше жаңа тікелей рейстер ашылып, бұрыннан бар бағыттар бойынша жиілік ұлғайды. 2023 жылдың өзінде Бейжің–Астана, Үрімжі–Алматы сияқты бағыттарға қосымша рейстер қосылды . 2024 жылы Сиань–Астана және Гуанчжоу–Алматы бағыттарында чартерлік және тұрақты рейстер іске қосылды. Ал биыл, 2025 жылғы 4 шілдеден бастап, Шанхай–Алматы арасында China Eastern Airlines әуе компаниясының жаңа тұрақты рейсі ашылды . Бұл Қытайдың ең ірі мегаполисін Қазақстанның іскерлік және мәдени орталығымен тікелей жалғайтын маңызды әуе көпіріне айналмақ. Аталмыш рейс аптасына үш рет қатынайды (Airbus A321 ұшағы), билеттер құны ~216 АҚШ долларынан басталады деп хабарланды . Алғашқы рейстің Алматы әуежайында салтанатты қарсы алу рәсімі өтіп, қытайлық БАҚ өкілдері мен блогерлер арнайы шақырылды . Бұл оқиғаның символдық мәні зор: жаңа әуе қатынасы екі елдің туризм, мәдениет және бизнес салаларындағы байланыстарын одан әрі нығайтатын қадам саналады .
Бүгінде Алматы мен Астана қалалары Бейжің, Шанхай, Сиань, Үрімжі, Гуанчжоу, Ханчжоу, Санья секілді Қытайдың басты қалаларымен тікелей әуе рейстерімен байланысқан . Екі ел арасында айына 150-ден астам жолаушылар рейстері орындалады . Мұнша қарқынды әуе қатынасы туристер легін бұрын болмаған деңгейге шығарып, сапарларды жоспарлау ісін жеңілдетті. Сондай-ақ арзан лоукост тасымалдаушылардың кіруі және чартерлік туристік рейстердің ұйымдастырылуы да бағаларға оң ықпал етіп, саяхатшылар санының артуына себеп болып отыр. Тікелей әуе қатынастары тек туристер үшін ғана емес, екі елдің іскер топтары мен студенттері үшін де жол ашып, кешенді өзара байланыс тереңдей түсуде.
Қытай тарапынан туризмді ілгерілету және мәдени алмасу шаралары
Қытай тарапы да Қазақстанмен туристік алмасуды күшейтуге мүдделі екенін көрсетіп келеді. Туризм жылы аясында Қытай үкіметі мен бизнес құрылымдары бірқатар бастамаларды қолға алды. Солардың бірі – жоғарыда аталған тікелей рейстерді ашу болса, енді бірі – мәдени іс-шаралар мен форумдар ұйымдастыру. Мәселен, 2024 жылы Қытайда өткен Қазақстан туризм жылында қытайлық тарап Нұр-Сұлтан (Астана) қаласының мүмкіндіктерін таныстыруға арналған ірі туристік форумды Бейжіңде өткізді . Онда туризм және инвестиция бойынша қытай-қазақ форумы өткізіліп, туристік байланыстарды дамытуға бағытталған жоспарлар талқыланды. 2025 жылы дәл осының жауап көрінісі ретінде Шанхай ынтымақтастық ұйымы желісі бойынша және екіжақты форматта бірнеше іс-шаралар өткізілуде. 23–26 қараша 2023 ж. аралығында Үрімжі қаласында өткен ШЫҰ «Туризм жылы – 2023» форумы – соның дәлелі . Бұл форумға Қазақстаннан туризм саласы басшылары, туроператорлар, БАҚ өкілдері қатысып, өңірлік туризмді интеграциялау мәселелерін талқылады. Мұндай көпжақты алаңдар қытай тарапына өз туристік инфрақұрылымын таныстырып, Қазақстанды Қытай мен Орталық Азия арасындағы туристік хаб ретінде ілгерілетуге мүмкіндік береді.
Сондай-ақ, Қытайдың мәдениет және туризм министрлігі Қазақстанда Қытай туризмін насихаттау мақсатында бірнеше мәдени шаралар сериясын жоспарлаған. Мысалы, 2025 жылы Алматы мен Астанада Қытай мәдениет күндерін, кинофестивальдерін өткізу, қытай туристік бағыттарының жәрмеңкесін ұйымдастыру көзделгені хабарланды. Маусымдағы туризм жылының ашылу салтанатында қытай тарапынан киім үлгісі көрсетілімі, қолөнер шеберлерінің көрнекі өнер қойылымдары ұсынылғаны жоғарыда айтылды – бұның барлығы қазақ жұртшылығын қытай мәдениетімен жақынырақ таныстырып, Қытайға туризмді тартуға да жанама ықпал етеді.
Қытай туристік нарығының Қазақстанға қызығушылығын арттыру үшін Қытайдың танымал онлайн-платформаларында ақпараттық науқан жүруде. Ctrip және Fliggy сынды ірі туристік брондау жүйелерінде Қазақстан бағыттарын жарнамалау белсендірілді. Нәтижесінде, 2023 жыл ішінде қытай туристерінің Қазақстанға тур брондау саны 2019 жылмен салыстырғанда 262%-ға артқаны тіркелген . Сол сияқты қытайлық әлеуметтік желілерде (Weibo, WeChat) және CCTV, People’s Daily сынды БАҚ-та Қазақстанның көрікті жерлері туралы мазмұн жиі шыға бастады. Туризм жылы аясында Қытай бірнеше танымал тревел-блогерлер мен журналистерді Қазақстанға жіберіп, олардың саяхат хикаяларын кең аудиторияға таратуды да ұйымдастырған еді . Мәселен, қазақтың табиғаты мен мәдениетін насихаттайтын үш бөлімді «Bond with China» деректі фильмі Қытайдың CCTV-4 телеарнасынан көрсетіліп, 60 миллионнан астам көрілім жинады . Бұның бәрі Қытай халқы арасында Қазақстанның жағымды бейнесін қалыптастырып, туризмге қызығушылық оятуға қызмет етеді.
Қорыта айтқанда, Қытай өз азаматтары арасында Қазақстанды жаңа, қауіпсіз және тартымды туристік бағыт ретінде танытуда айтарлықтай қадамдар жасап жатыр. Тікелей әуе рейстерін ашу, мәдени шаралар және ақпараттық насихат – осы үш бағытта кешенді жұмыс жүргізу нәтижесінде Қытайдан келетін туристер легі алдағы уақытта бұдан да ұлғаюы ықтимал. Қазақстан үшін бұл үрдісті басқару және тиімді пайдалану маңызды болмақ.
Геосаяси және мәдени маңызы
Қытай мен Қазақстан арасындағы туризм саласындағы ынтымақтастықтың маңызы тек экономикалық көрсеткіштермен өлшенбейді. Бұл үрдіс кеңірек геосаяси және мәдени ықпалы бар феномен ретінде қарастырылады. Геосаяси тұрғыда, екі ел арасындағы туристік байланыстар «Бір белдеу – бір жол» бастамасы аясындағы жан-жақты әріптестіктің бір тармағы болып саналады . Туризм – халықтар арасындағы көпір, сондықтан оның дамуы саяси деңгейдегі өзара сенімді нығайтуға септігін тигізеді. Мемлекет басшылары Қ.Тоқаев пен Си Цзиньпин туризм саласындағы жылы жобаларды бастай отырып, іс жүзінде халықтар достығын бекемдеудің жұмсақ күш құралын іске қосты деп бағалауға болады. Шын мәнінде, 2024 жылғы Қазақстан туризмі жылы және 2025 жылғы Қытай туризмі жылы – дипломатияның мәдени-гуманитарлық өлшемін күшейтудің көрінісі. Туризм арқылы екі ел бір-бірінің қоғамдық санасында жақын, достас ел бейнесін орнықтыруда.
Аймақтық интеграция мәселесі де назар аудартады. Орталық Азия мен Қытай арасындағы көлік-логистика байланыстары көбіне сауда мақсатында дамыса, туризм сол инфрақұрылымның халықтар игілігі үшін қызмет етуіне ықпал етеді. Мысалы, Алматы мен Үрімжі арасындағы «Қорғас» шекарааралық ынтымақтастық орталығы бүгінде туристер жиі баратын нысанға айналды . 2023 жылы бұл орталық арқылы 4,18 миллион адам шекара асып өткен, бұл өткен жылмен салыстырғанда 4,3 есе көп . Мұнда визасыз 30 күнге дейін екі елдің азаматтары еркін сауда-саттық жасап, саяхаттай алады . Осындай жобалар аймақ елдерін жақындастырып, Орталық Азияның тұтастай туризм белдеуіне айналуына негіз қалап жатыр.
Мәдени ықпал және жұмсақ күш (soft power) тұрғысынан алсақ, Қытайдың өз туристерін Қазақстанға жіберуі әрі Қазақстанның өз мәдениетін Қытайда танытуы – екі жаққа да пайдалы жұмсақ күш алмасуы. Қытай туристері Қазақстанда жергілікті мәдениетпен танысып, қазақтың салт-дәстүріне, тарихына қызығушылық танытуда . Еліне оралған соң олар қазақ елі туралы оң пікір таратып, қытай қоғамында Қазақстан туралы танымды жақсартады. Сол арқылы Қазақстанның халықаралық имиджі күшейеді. Керісінше бағытта, қазақстандық туркомпаниялар мен мәдени ұйымдар Қытайда өткен көрмелер мен фестивальдерге қатысуы арқасында қытай жұртшылығының қазақ мәдениеті мен туристік өнімдеріне қызығушылығын арттырды . 2024 жылы Қытайдың ірі қалаларында ұйымдастырылған Наурыз фестивалі, этноауыл көрмелері, туризм жәрмеңкелері миллиондаған қытайлықты қамтып, Қазақстанды жаңа туристік бағыт ретінде танытты . Бұл – жұмсақ күш саясатының бір көрінісі.
Ең бастысы, туризм саласындағы белсенді қатынастар өзара сенімді (доверие) нығайтады. Қытай мен қазақ халықтары тікелей араласып, бір-бірінің тұрмыс-тіршілігін көбірек көрген сайын, бұрыннан қалыптасқан стереотиптер сейіліп, достық көңіл орнығады. Мың рет естігеннен бір рет көрген артық: қытайлық көрші елді өз көзімен көрген турист Қазақстанды бөтен емес, жақын дос ретінде қабылдай бастайды. Сол сияқты, қазақстандықтар да Қытайдың тек медиадағы бейнесін емес, шынайы қытай мәдениетін турист қонақтар арқылы немесе Қытайға сапар арқылы тани түседі. Мұның ұзақ мерзімді саяси маңызы зор – халықтар арасындағы түсіністік мемлекетаралық ынтымақтастықтың ең берік негізі саналады. Туризм осы негізді нығайтатын ерекше құрал болып отыр.
Ынтымақтастықтың кемшіліктері мен мүмкін қауіп-қатерлері
Туризм саласындағы серпінді өсіммен қатар, Қазақстан үшін бірқатар сын-қатерлер мен тәуекелдер де туындайды. Ең әуелі, сарапшылар туристік тәуелділік қаупіне назар аударады. Белгілі бір елден келетін туристер санындағы аса жоғары өсім – сол нарыққа тәуелділік қалыптастыруы мүмкін. Мысалы, қазір Қытай Қазақстан туризмі үшін негізгі кіріс көзіне айналса, ертең геосаяси немесе экономикалық себептермен қытай туристерінің ағымы азайса, ішкі туризм индустриясы зардап шегуі ықтимал. Сондықтан туристер географиясын әртараптандыру маңызды.
Екінші мәселе – қауіпсіздік пен заңнама. Қытаймен визасыз режім енгізілгенде қазақстандық қоғамда алаңдаушылықтың да болғаны жасырын емес . Кейбір азаматтар қытайлықтардың жаппай келуі көші-қон бақылауын қиындатып, заңсыз еңбек көші-қоны немесе жергілікті нарыққа кері әсері болмай ма деп күмән білдірді. Дегенмен, ресми органдар визасыз режімнің тек қысқа мерзімді туризмге арналғанын, Қытай азаматтарының Қазақстанда 30 күннен артық қала алмайтынын түсіндіруде. Сондай-ақ, келген туристердің ел ішінде жүріс-тұрысын тіркеп отыратын eQonaq жүйесі жұмыс істейді – ол арқылы қонақ үйлер мен тұрғын үйлерде орналасқан шетелдіктер туралы деректер қадағаланып отырады . Қытай туристерінің басым бөлігі ұйымдасқан топтармен келеді, оларды аккредитацияланған гидтер бастап жүреді, сондықтан қауіпсіздік пен тәртіп мәселелері бақылауда десек болады. Дегенмен, құқық қорғау органдары туристік нысандарда қылмысты болдырмау, туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағытында дайындықты күшейткені жөн.
Үшіншіден, экожүйеге жүктеме мәселесі өткір тұр. Қазақстанның табиғи көрікті жерлері – қытайлық туристер үшін ерекше тартымды нысан. Мәселен, Жетісу өңіріндегі Шарын шатқалы, Көлсай көлі, Бурабай секілді жерлерге Қытайдан келушілер саны еселеп артты. Егер туристік ағымды дұрыс басқармаса, бұл экологиялық тепе-теңдікке зиян тигізуі мүмкін: қоқыс, инфрақұрылымның ластануы, жергілікті жабайы табиғатқа мазалау факторы көбейеді. Сондықтан ұлттық парктер мен қорықтарда сапалы экотуризм практикасын енгізу, туристерге арналған қатаң тәртіп кодекстерін сақтау талап етіледі. Қытай туристерін ұйымдасқан түрде бағыттап, арнайы экогидтердің қызметін пайдаланса, табиғатқа келер зиянды азайтуға болады. Бұл ретте Қазақстан үшін қытайлық туроператорлармен бірлесе отырып, жауапты туризм қағидаттарын алға тарту маңызды – экотуризм бойынша түсіндіру жұмыстары, туристерге арналған көптілді жадынамалар әзірлеу, т.б.
Төртіншіден, мәдени сәйкестік және қоғам қабылдауы тұрғысынан да кейбір тәуекелдер бар. Қазақстан – көпұлтты, ашық қоғам, дегенмен қытай мәдени экспансиясына қатысты историялық үрейлер де жоқ емес. Кейбір азаматтар қала көшелерінде қытайша жазулар көбейсе немесе сервис толық қытай тілінде қызмет көрсете бастаса, бұны ұлттық болмысқа қауіп деп қабылдауы мүмкін. Мұндай көңіл-күйді ескеру қажеттігін Kazakh Tourism өкілдері де атап өтуде: Қытай тілінде жол көрсеткіштер орнату «маңызды, бірақ щепетильный (нәзік) мәселе» екенін, алдымен тек әуежайлармен шектелу керектігін айтты . Демек, қазақ қоғамының сезімталдығын ескере отырып, екі жақты туризмді дамытқан жөн. Қытай туристеріне барынша жағдай жасай отырып, мемлекет тіл мен мәдениетке қатысты талаптарды да ұмыт қалдырмауы қажет. Мысалы, гидтердің мемлекеттік тілді білуі, қазақ мәдениетін шетелдіктерге дұрыс таныстыруы, ақпараттық материалдардың қазақ, ағылшын, қытай тілдерінде қатар берілуі – осындай тепе-теңдікті қамтамасыз етудің жолы болмақ.
Ақыр соңында, экономикалық тәуекелдерге тоқталсақ, туризм саласы бәсекеге қабілеттілікті талап етеді. Қытай туристері басқа елдерге де жиі сапарлайды, Қазақстан оларға қызмет көрсету сапасы немесе баға жағынан ұнамаса – келмей қоюы мүмкін. Сондықтан визасыз режим мен қолайлы географиялық жақындық артықшылықтарын толық пайдаланып, туристік өнімнің сапасын үздіксіз жетілдірген абзал. Қытайлық саяхатшылар Еуропа, Түркия, Таяу Шығыс елдерін де таңдай алатынын ескерсек, Қазақстан олар үшін ерекше тартымды бағдар болып қалуы үшін қауіпсіздік, тазалық, қызықты маршруттар ұсыну жағынан зор күш салуға тиіс. Туризмнен түсетін табыс, инвестиция өсімі үлкен мүмкіндік болғанымен, оған тым арқа сүйеу де дұрыс емес – саланың тұрақты дамуы үшін әртүрлі нарықтармен жұмыс жүргізіліп, ішкі туризм де қатар дамуға тиіс.
Қорыта айтқанда, Қытай мен Қазақстан арасындағы туризм саласындағы ынтымақтастық – екі ел үшін де ұтымды әрі болашағы зор бағыт. 2024–2025 жылдары өзара туризм жылдарын өткізу бұл байланысты бұрынғыдан да нығайтып, туристік алмасуды еселеп өсірді. Орталық Азиядағы негізгі әріптесі Қазақстанмен гумманитарлық байланысын бекемдеп, «жұмсақ күшін» көрсетуде. Ең бастысы, туризм арқылы халықтар жақындасып, өзара түсіністік пен сенім нығая түсті. Әрине, қарқынды дамумен бірге жүрген кемшіліктер мен тәуекелдерді дер кезінде реттеп отыру керек. Туристік тәуелділіктің алдын алу, қауіпсіздікке мән беру, экологияны қорғау және мәдени тепе-теңдікті сақтау – осы мәселелерге көңіл бөлінсе, Қытай–Қазақстан туризм ынтымақтастығы ұзақ мерзімде тұрақты және нәтижелі болмақ.
Қазақстан үшін Қытаймен туристік серіктестік – аймақтық интеграцияға ашылған қосымша бір есік. Миллионнан астам туристің өзара ағылып келуі тек табыс әкеліп қоймай, екі елдің достығын халық санасында бекітеді. Ал халықаралық туризм – бейбітшілік пен өзара сыйластықтың ең тиімді құралы екені белгілі. Сол себепті Қытай мен Қазақстан алдағы жылдарда туризмді дамыту арқылы ортақ көршіліктің берекесін арттырып, өзара стратегиялық әріптестігін адамдары арасындағы байланыс арқылы кемелдендіре беретіні сөзсіз.
Ераман Талапқанұлы