Қазақстанның ауыл шаруашылығы мұрасын қалпына келтіру және сақтау бойынша жүріп жатқан жұмыстар аясында жергілікті дәнді дақылдардың генетикалық ресурстарының екінші партиясы сәтті түрде Мароккода орналасқан Халықаралық Құрғақ Аудандардағы Ауыл-шаруашылық Зерттеулер Орталығының (ICARDA) генетикалық банкінен Қазақстанға жеткізілді. Бұл маңызды қадам Азық-түлік Қауіпсіздігі жөніндегі Ислам Ұйымымының (АҚИҰ) қолдауы және белсенді қатысуы арқасында жүзеге асты.
Аталған дәнді дақылдар үлгілердің репатриациясы Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың климаттық өзгерістерге бейімделген ауыл шаруашылығын және ұлттық тұқым қорларын қалыптастыру инвестициясын арттыру жөніндегі соңғы үндеуіне сай келіп отыр. Бұл үндеу халықаралық саммиттерде айтылып, оның азық-түлік қауіпсіздігіне қатысты саяси мәлімдемелерінде бірнеше рет расталған болатын. Репатриация Қазақстанның тарихи өсімдік биоәртүрлілігіне қайта қол жеткізуін қамтамасыз етеді. Бұл — климаттың өзгеруіне бейімделген, жергілікті жағдайларға сай төзімді ауыл шаруашылығы дақылдарының сорттарын дамыту үшін аса маңызды.
Жаңадан жеткізілген тұқымдар жиынтығы 286 тұқым үлгісін қамтиды, оның ішінде: 158 жұмсақ бидай түрі (Triticum aestivum subsp. aestivum), 65 қатты бидай түрі (Triticum turgidum subsp. durum), 60 арпа түрі (Hordeum vulgare subsp. vulgare), 3 ноқат түрі (Cicer arietinum) және 2 жасымық түрі (Lens culinaris). Барлық материалдар бақыланып, полиэтилен қаптамаларда жеткізіліп, халықаралық фитосанитарлық протоколдарға сәйкес түрде тасымалданды.
Бұл маңызды кезең 2025 жылғы наурызда ICARDA-ның Ливандағы генетикалық банкінен 98 жабайы өсімдік үлгісінің сәтті репатриациясына негізделген. Екі жеткізілімді бірге алғанда, Қазақстаннан шыққан өсімдік генетикалық ресурстарын қалпына келтіру жолындағы маңызды қадам болып табылады. Бұл ресурстар бастапқыда халықаралық ғылыми әріптестік аясында жиналып, сақталған және бүгінде олар ұлттық селекция, сақтау және климатқа төзімді ауыл шаруашылығында пайдалану үшін қайтарылуда.
Соңғы репатриация ICARDA Марокко генбанкі менеджері доктор Афанасиос Цивеликаспен тығыз үйлестірілді және ICARDA мен АҚИҰ арасындағы ынтымақтастықтың тереңдей түскенін көрсетеді. Бұл үдеріс IOFS 2025 жылғы қаңтарда ұйымдастырған ғылыми сапардың жалғасы болып табылады, сол сапар барысында қазақстандық мамандар ICARDA-ның жаһандық коллекцияларында сақталған Қазақстаннан шыққан үлгілерді анықтаған болатын.
Аталған бастама АҚИҰ мүше мемлекеттерге орнықты ұлттық генбанктерді құруда, тұрақты ауыл шаруашылығы дамуын ілгерілетуде және өсімдік генетикалық ресурстарына әділ әрі тең қолжетімділікті қамтамасыз етуде көрсететін кең ауқымды миссиясының бір бөлігі болып табылады. АҚИҰ халықаралық ғылыми мекемелер мен ұлттық мүдделі тараптар арасындағы білім, материалдар және техникалық мүмкіндіктермен алмасуға жол ашатын стратегиялық көпір рөлін атқаруды жалғастырып келеді.