Қазақстан қазіргі уақытта экономикалық трансформацияның жаңа кезеңінде тұр. Мемлекет алдағы онжылдықтарда шикізаттық тәуелділіктен арылып, технологиялық, ғылымға негізделген индустриялық елге айналуды көздеп отыр. Бұл мақсатқа жетудің негізгі бағыттары — жаңа өнеркәсіптік саясат, өңдеу өнеркәсібін дамыту және индустриалды-инновациялық өрлеу.
2020 жылдан бастап Қазақстанда жаңа өнеркәсіптік саясаттың негіздері қалыптаса бастады. Оның басты ерекшелігі — экспортқа бағытталған және бәсекеге қабілетті өңдеу өнеркәсібін дамыту, экономиканы цифрландыру және жасыл технологияларды енгізу.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев атап өткендей, елімізге «жаңа индустриализация толқыны» қажет. Яғни, бұрынғыдай тек зауыттар мен фабрикалар салу ғана емес, технологиялық жағынан озық, автоматтандырылған, жоғары тиімді өндіріс орындарын құру қажет.
Жаңа өнеркәсіптік саясат аясында: қазақстандық өнімнің ішкі және сыртқы нарықтарда бәсекеге қабілеттілігін арттыру, өндірісте экологиялық стандарттарды сақтау, өнеркәсіптік кәсіпорындарды цифрландыру, инвестициялық климатты жақсарту секілді бағыттар басты назарда.
Өңдеу өнеркәсібі – экономиканың қосымша құн әкелетін және жұмыс орындарын көптеп қамтамасыз ететін стратегиялық маңызды секторы. Қазақстанда бұл салаға металлургия, машина жасау, химия, жеңіл және тамақ өнеркәсібі кіреді.
Соңғы жылдары мемлекет тарапынан қаржылық қолдау, жеңілдетілген несиелеу, инфрақұрылым тарту секілді шаралардың нәтижесінде өңдеу өнеркәсібінде өсім байқалуда. Статистика бойынша, 2024 жылы бұл сала жалпы ішкі өнімнің 13 пайызын құраған. Енді мақсат – бұл көрсеткішті алдағы бес жылда кемінде 20 пайызға жеткізу.
Бүгінгі таңда Қостанайдағы автокөлік құрастыру зауыты, Павлодар мен Қарағандыдағы металл өңдеу кәсіпорындары, Жамбылдағы минералды тыңайтқыш өндірісі, Түркістан мен Алматы облыстарындағы құрылыс материалдары шығаратын фабрикалар өңдеу өнеркәсібінің нақты мысалы бола алады.
Қазақстанда индустриалды-инновациялық даму бағдарламасы бірнеше кезеңнен өтті. 2010–2014 және 2015–2019 жылдар аралығында жүзеге асқан индустрияландыру карталары жүздеген жобаны қамтыды. 2020–2025 жылдарға арналған жаңа бағдарлама қазіргі заманғы талаптарға сай толықтырылып, инновацияға, цифрлық технологияларға, IT-жобаларға және жасыл экономикаға басымдық беріп отыр.
Astana Hub, Alatau IT City, Назарбаев Университеті жанындағы зертханалар және аймақтық технопарктер – отандық инновацияларды дамытудың негізгі алаңдарына айналды.
Сонымен қатар, ғылыми-зерттеу институттарын бизнеспен тығыз байланыстыру, стартаптар үшін қолайлы орта қалыптастыру, венчурлік қаржыландыру құралдарын дамыту міндеттері қойылып отыр.
Қазақстанның жаңа өнеркәсіптік саясаты — бұл шикізаттық экономикадан инновациялық-индустриялық модельге көшу жолы. Өңдеу өнеркәсібінің дамуы мен индустрияландыру үрдісі — елдің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етіп қана қоймай, оның жаһандық бәсекеге қабілеттілігін арттырады.
Ең бастысы, бұл саясат — халыққа нақты нәтижесін беретін, жұмыс орындарын ашатын, жаңа технологияларды енгізетін, сапалы өмір сүруді қамтамасыз ететін жүйелі даму бағытына айналуы тиіс. Сол кезде ғана Қазақстан экономикасы сыртқы факторларға тәуелсіз, тұрақты әрі болашағы зор болады.