Құқықтық мәдениет – азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекеттің ажырамас бөлігі, қоғам мүшелерінің заңды білуі, оны құрметтеуі және күнделікті өмірінде саналы түрде қолдануы арқылы көрініс табатын құндылықтар жүйесі. Қазақстанда құқықтық мәдениетті қалыптастыру мәселесі тәуелсіздік алған сәттен бастап күн тәртібінен түспей келе жатқан маңызды тақырыптардың бірі. Өйткені құқықтық санасы жоғары, заңға мойынсұнған, өз құқығын талап ете алатын азаматтар – мемлекеттің берік тірегі.
Қазақстан құқықтық мемлекет құру жолында біршама табыстарға қол жеткізді. Конституциямызда адам және азамат құқықтары мен бостандықтары ең жоғары құндылық ретінде айқындалды. Заңнамалық база кезең-кезеңімен жетілдіріліп келеді, сот реформасы, құқық қорғау органдарының қызметін жаңғырту, электрондық үкіметті дамыту секілді бастамалар қоғамның құқықтық сауатын арттыруға бағытталған нақты қадамдар болып табылады.
Алайда құқықтық мәдениет тек заң шығарумен немесе реформалар жүргізумен шектелмейді. Ол – ең алдымен, халықтың құқықтық сауаттылығы мен құқықтық санасының көрсеткіші. Қазақстан қоғамында бұл тұрғыдан алғанда белгілі бір жетістіктермен қатар, шешімін күткен мәселелер де бар. Мәселен, құқықтық нормаларды толық түсінбеу, заң талаптарына немқұрайлы қарау, құқық қорғау органдарына сенімнің төмендігі сияқты факторлар азаматтардың өз құқығын қорғауға белсенді қатысуына кедергі келтіруде.
Құқықтық мәдениетті қалыптастыруда білім беру жүйесінің орны ерекше. Мектептерде «Құқық негіздері» пәні оқытылады, жоғары оқу орындарында заң пәндері бар. Дегенмен, бұл пәндердің мазмұны мен әдістемесі заман талабына толық сай емес. Құқықты оқыту формальді сипатта емес, нақты өмірлік жағдайлармен, интерактивті тәсілдермен, практикалық мысалдармен ұштастырылған жағдайда ғана ол оқушының санасына орнығып, өмірлік ұстанымына айналады. Әсіресе жастардың құқықтық мәдениетін қалыптастыру – қоғам болашағын құқықтық бағытта дамыту үшін аса маңызды.
Цифрлық технологиялардың дамуы құқықтық ақпараттың қолжетімділігін арттыруға жол ашты. «Электронды үкімет» порталы, мобильді қосымшалар, ашық деректер базасы арқылы азаматтар қажетті құқықтық ақпаратқа оңай қол жеткізе алады. Дегенмен, ауылдық жерлерде, шалғай аймақтарда бұл мүмкіндіктер толық іске аспаған. Халықтың елеулі бөлігі әлі де құқықтық кеңеске жүгінуге қиналады. Сондықтан мемлекет тарапынан құқықтық ақпараттың қарапайым, түсінікті әрі жаппай таралуына жағдай жасау – өзекті міндеттердің бірі.