Неге дәл 4–10 жас маңызды?
Бұл кезеңде бала:
- өзін жеке тұлға ретінде сезіне бастайды;
- «жақсы» мен «жаманды» ажыратады;
- ережені түсінеді, бірақ оны не үшін сақтау керегін ересектерден көреді;
- үлкендердің сөзінен гөрі ісін көбірек көшіріп алады.
Сондықтан ата-ана мен айналаның ықпалы бұрынғыдан да күштірек болады.
Мінез қалай қалыптасады?
1. Үйдегі атмосфера арқылы
Балаға ең үлкен мектеп — оның үйі.
Үйде айқай көп болса — бала агрессияны қалыпты деп қабылдайды.
Үйде тыңдау, сабыр бар болса — ол да солай үйренеді.
Баланы үнемі салыстырып, кемсіту — өзіне сенімсіздік тудырады.
👉 Бала ата-ананың айтқанын емес, көрсеткенін сіңіреді.
2. 4–6 жас: эмоцияны тану кезеңі
Бұл жаста бала:
ашуын, ренішін, қуанышын қалай білдіруді үйренеді;
жылау, қыңырлық арқылы ішкі күйін жеткізеді.
Егер осы кезде:
- «жылама»,
- «ұят»,
- «еркелеме»
деп сезімді басып тастасақ, бала эмоциясын дұрыс басқаруды үйренбей қалады.
3. 7–10 жас: жауапкершілік пен әділет сезімі
Мектеп жасында:
- әділдікке сезімталдық күшейеді;
- мақтау мен сын мінезге тікелей әсер етеді;
- бала өзіне баға бере бастайды.
Осы кезеңде үнемі:
- тек нәтижеге баға беру,
- қатені бетіне басу
баланың ішкі мотивациясын әлсіретуі мүмкін.
Қандай қасиеттер дәл осы жаста қалыптасады?
4–10 жаста көбіне:
- өзіне сенім немесе сенімсіздік;
- жауапкершілік;
- адамдармен қарым-қатынас стилі;
- қиындыққа реакция (қашу ма, күресу ме);
- шындыққа көзқарас
- қалыптасады.
Кейін мұның бәрін өзгерту мүмкін, бірақ әлдеқайда қиын.
Ата-ана не істей алады?
✔️ Тыңдай білу
Бала сөзі «маңызды емес» болып көрінсе де, ол үшін өте маңызды.
✔️ Шекара мен жылылықты қатар ұсыну
- бәріне рұқсат беру де,
- тым қатал болу да
мінезді бұзады.
✔️ Қателікке мүмкіндік беру
Қате — тәрбиенің жауы емес, керісінше оның бір бөлігі.
✔️ Өз мінезін бақылау
Баладан талап еткен қасиет ата-ананың өзінде де болуы керек.
Қорытынды
4–10 жас — баланың тағдыры шешіліп кететін уақыт емес,
бірақ оның бағыты дәл осы кезеңде анықталады.
Бұл жылдары бала:
сіздің сөздеріңізді емес,
сіздің күнделікті қарым-қатынасыңызды
өмір бойы есінде сақтайды.
Сондықтан мінсіз ата-ана болу шарт емес.
Түсінетін, тыңдайтын, тұрақты ересек болу — жеткілікті.
