Неге бала тамақ ішкісі келмейді?
Мамандар бірнеше негізгі факторды атап өтеді:
1. Физиологиялық өзгерістер
1 жастан кейін өсу қарқыны бәсеңдейді, сол себепті тәбеті де табиғи түрде төмендейді.
Жас ерекшелігіне байланысты таңдағыштық пайда болады — бұл қалыпты.
2. Режимнің бұзылуы
- Түскі асқа дейін тәтті жеу
- Үнемі шағын тіскебасарлар
- Дұрыс емес тамақтану кестесі
- Бала ашықпаса – ол тамақ ішпейді.
3. Эмоциялық қысым
- «Же!», «Тауыс!» деген талаптар
- Қорқытып немесе жазалап тамақ беру
- Тамақты ойынмен, мультфильммен «алдай отырып» беру
Бұлар баланың миында “тамақ = стресс” байланысын қалыптастырады.
4. Денсаулыққа байланысты себептер
- Темір тапшылығы
- Ауыз қуысындағы ауырсыну
- Ас қорыту жүйесінің мәселелері
Егер бала ұзақ уақыт бойы тамақтан бас тартса, дәрігерге қаралу маңызды.
Баланы тамаққа қызықтырудың дәлелденген жолдары
Педиатрлар мен балалар психологтары қолданатын ең тиімді әдістерді ұсынамыз:
1. Тамақты балаға “таңдау құқығын” беру
Баланың миы өзін «бақылайтынын» сезгенде белсендіріледі.
🟢 Мысалы:
— «Бүгін таңғы асқа не қалайсың: ботқа ма, әлде жұмыртқа ма?»
— «Сәбізді дөңгелек пе, жіңішке жолақ қылып турайық па?»
Бұл әдіс тамаққа қатысы бар кез келген әрекетке қызығушылық тудырады.
2. Әдемі порциялау – тәбетті оятады
Зерттеулерге сәйкес, бала түс, форма және текстура көргенде тамаққа қызығушылығы артады.
🟢 Ұсыныстар:
Таңғы асқа көкөніс «бет», жеміс «ағаш» жасап беру
- Түстері үйлесетін табақтар қолдану
- Қатты/жұмсақ текстураны үйлестіру
- Кішкентай, жинақы порциялар
3. Отбасылық ас — ең мықты мотивация
Балалар ересек адамның мінез-құлқын көшіріп үйренеді.
🟢 Сондықтан:
- Балаға тек өзіне арнап отырғызбай, бірге отырып тамақтану
- Телефонсыз, мультфильмсіз ас ішу
- Үлкендердің де көкөніс жейтінін көрсету
4. Ас дайындауға бірге қатыстыру
Тіпті 2–3 жастағы бала да қарапайым іске араласа алады:
- Суды құю
- Қамыр жайғанда көмектесу
- Көкөністі жуу
- Дастарқан жаю
Бала өзі жасаған тамақты міндетті түрде татып көруге тырысады.
5. «Бір түйір» ережесі
Мәжбүрлемей, тек «бір кішкентай тістеп көр» деген ұсыныс айту.
Бұл:
- Қорқынышты азайтады
- Жаңа дәмге бейімдейді
- Тәбетті табиғи түрде оятады
6. Тәтті мен тіскебасарды шектеу
Бала тәбеті көбіне:
- шырын,
- печенье,
- йогурт,
- тәтті қуырымалар
себебінен «толып қалады».
🟢 Аралары кемінде 2–3 сағат аш жүруі керек.
7. Режим құру – ең сенімді шешім
Баланың ағзасы күн сайын бір уақытта тамақтануға үйренеді.
Мысалы:
- таңғы ас — 08:00
- түскі ас — 13:00
- кешкі ас — 18:30
- екі ғана тіскебасар
- Жүйе тұрақты болса, бала ашыққан кезде өзі сұрай бастайды.
Қашан алаңдау керек?
Мамандар мына жағдайда дәрігерге жүгінуге кеңес береді:
- Бала салмақ қоспайды немесе керісінше азайып жатыр
- 2 аптадан ұзақ тамақтан бас тартады
- Құсу, іш өту, іштің ауруы қосылған
- Су ішпей қойды
- Басқа симптомдар бар
Қорытынды
Бала тамақ ішпейді — бұл трагедия емес, бірақ дұрыс әрекет етуді талап ететін жағдай. Ең тиімді әдіс — қысымсыз, ойынсыз, экрансыз тамақтану ортасын қалыптастыру, дұрыс режим құру және балаға таңдау еркіндігін беру.
Бастысы — ата-ананың сабырлығы мен жүйелілігі.
