Инновациялық басқару және аймақтық экономиканың жаңа бағыты
Түркістан қаласына «арнайы мәртебе» берілгеннен кейін қаржылық ағындар мен жобалық басқару тетіктері күшейді: қала ЖӨӨ-нің еселеп өсуі, өндіріс көлемінің 10 есеге ұлғаюы және меншікті кірістердің 14 есеге артуы инновациялық жобаларды тарта алатын басқарушылық әлеуетті айқын көрсетті. 2025 жылға арналған қалалық жобалар пакетінде қоғамдық кеңістіктерді жаңғырту, сапалы урбанистика элементтерін енгізу қарастырылған — бұлар технологиялардың (ақылды жарықтандыру, деректерге негізделген қызмет көрсету) тікелей тұтынушыға әсерін күшейтеді.
2025 жылдың көктемінен бері облыс индустриялық жаңғырумен қатар, жаңа өндірістерді технологияландыруға басымдық беріп отыр: жыл басынан бері шамамен $393 млн инвестиция тартылып, құны $644 млн болатын 57 жоба іске қосу жоспарланды (шамамен 7 мың жұмыс орны). Бұл жобаларда энергия тиімділігі жоғары жабдықтар, логистика мен өндіріс процесін «ақылды» жоспарлау элементтері қарастырылған.
ІТ-парк пен техноэкожүйе: өңірдің «жүрегі» болуға ұмтылған жоба
Облыста заманауи ІТ-парк салу жобасы бірнеше рет пысықталып, инвесторлармен келіссөздер жүргізілді. Жобаның мақсаты – өңірде электроника, компьютерлік және электр жабдықтары, тұрмыстық техника мен оптикалық кабель өндірісін (R&D кластерімен бірге) жолға қою, сондай-ақ стартаптарға арналған акселерация инфрақұрылымын құру. ІТ-парк іске қосылғанда «оқу–зерттеу–өндіріс» тізбегін бір жерде түйістіріп, өңірден шығатын технологиялық өнімдердің үлесін арттыру көзделген.
Бұл бастама Turkistan IT Hub айналасына шоғырланған қауымдастықпен табиғи түрде тоғысады: мұнда No-code/Low-code, Freelance school, Startup Academy және AI-preneurs секілді бағыттар ашылып, жастарға тез прототиптеу мен нарыққа шығу мәдениетін үйретеді. Ақпараттық науқандар мен ашық дәрістер хабқа менторлар мен инвесторларды тартуға көмектесіп келеді.
Білім мен адами капитал: инновацияның ұзақ мерзімді отыны
Өңірде ІТ-мектептер мен дарынды балаларға арналған бағыттар жаңа мазмұнға ие болуда: білім беруде цифрлық технологияларды кең қолдану, жекелендірілген оқыту тәсілдерін енгізу (соның ішінде жасанды интеллектке негізделген құралдар) педагогикалық тәжірибенің өзегіне айналып келеді. Бұл — технопарк пен ІТ-хабқа үздіксіз талант ағымын қамтамасыз ететін стратегиялық қадам.
2024 жылдың тамызында Түркістанда өткен «Инновациялық жобалар жәрмеңкесінде» математика-логика құзыреттерін, робототехника мен бағдарламалау дағдыларын дамытатын Matatalab, Gode Play, Tolem, IoT board, Codrone сияқты шешімдер таныстырылды. Оқушылардың өз жобаларын интерактивті форматта қорғауы, оқу орындарының STEM-жабдықтарын тиімді пайдалану жолдарын көрсетуі — өңірде «жасампаз оқу» мәдениеті орнығып келе жатқанын айғақтайды.
Байланыс пен цифрлық инфрақұрылым: инновацияның іргетасы
Инновацияның табысы — сапалы цифрлық инфрақұрылымға тәуелді. 2025 жылы өңірдің 5G пилоттық аймақтары кеңейіп, мобильді интернетпен жаңа елдімекендер қамтылды; бұл EdTech, GovTech және AgriTech шешімдерін «далалық жағдайда» қолдануға мүмкіндік берді. Цифрлық трансформация бойынша республикалық деңгейдегі марапатта Түркістан облысының үздік шығуы — дәл осы инфрақұрылымдық серпін мен басқарудағы жаңашыл тәсілдердің нәтижесі.
Стартаптар мен инновациялық кәсіпкерлік: сандар мен динамика
Жергілікті ІТ-форумдар мен оқу курстарының нәтижесінде 24 702 тыңдаушы қамтылып, 194 перспективалы стартап-идея ұсынылған. Мұндай көлем – өңірлік нарық үшін айрықша көрсеткіш: ерте кезеңдегі жобалардың сапасын арттыруға, инвесторлармен «шақпақтасуға» жағдай жасайды. Финтех, креатив экономикасы, агротех және GovTech бағыттары белсенді талқыланып, биометрикалық төлем, электрондық идентификация, дербес деректерді қорғайтын технологиялар бойынша бастапқы пилоттар көріне бастады.
Республикалық контекстте венчурлық қаржыландыруға қызығушылықтың артуы (финтехке қарай ауысу) өңірлік командаларға да мүмкіндік терезесін ашады: Turkistan IT Hub пен жоспарланып отырған ІТ-парк жергілікті стартаптарды Astana Hub, халықаралық акселераторлармен байланыстыратын «мост» қызметін атқара алады.
Индустриялық инновациялар: «ақылды» өндіріс пен локализация
Инновация тек бағдарламалық өніммен шектелмейді. Жаңа өндірістерді іске қосуға бағытталған жобаларда энергия үнемдейтін жарықтандыру, заманауи құбыр-клапан жүйелері, тұрмыстық техника жинау мен компоненттер шығару қарастырылуда. Мақсат — Орталық Азия деңгейінде технологиялық инновация орталығы болуға ұмтылу: өндіріс қуатын кезең-кезеңімен ұлғайтып, жергілікті бренд қалыптастыру. Мұндай жобаларда сапаны басқару, цифрлық егіздер (digital twin) және жеткізу тізбегін оңтайландыру сияқты құралдар күтіледі.
Осы бағыттарды қолдауға ел ауқымында да ресурстар тартылып жатыр: Үкімет 2,3 трлн теңгелік 45 ірі индустриялық жобаны іске асырып, 20 мыңға жуық жұмыс орнын құру жоспарларын жариялады; мұндай күн тәртібі өңірлік локализацияға, кооперацияға және жеткізушілер тізбегіне серпін береді.
Туризм және қала кеңістігі: инновация қолданбалы салаға айналғанда
Туристік инфрақұрылым мен қызмет сапасын көтеру — Түркістанның табиғи басымдығы. 2025 жылғы ұлттық деректерде туризмге инвестиция айтарлықтай өсіп, сектор жаңа сервистік модельдерге көшіп келеді. Қала ішінде қоғамдық кеңістіктерді жаңарту, цифрлық навигация, ақылды жарықтандыру, онлайн-сервис пен динамикалық бағалау жүйелері енгізілуде. Бұл — туристік тәжірбиені ыңғайлы ету арқылы инновацияның нақты қайтарымын арттыру стратегиясы.
AgriTech, EdTech, GovTech: өңірдің үш тірегі
AgriTech. Су тапшылығы мен еңбек өнімділігі мәселелерін шешуде датчиктерге негізделген суару, далалық мониторинг, өнімділік болжамы сияқты шешімдер қажет. 5G/LPWAN желілерінің кеңеюі фермерлік шаруашылықтарға деректерді нақты уақыт режимінде жинап, талдауға жол ашады. (Өңірлік инфрақұрылым жаңалықтары мен агро-цифрландыру логикасы осы трендті қолдайды.)
EdTech. Инновациялық жәрмеңкелер мен ІТ-мектептерде тәжірибелік жобалар көбейіп, оқушы-студенттердің робототехника, жасанды интеллект, мобильді қосымша әзірлеу бағыттарында прототиптер жасауы — болашақ кадр қорын нығайтады.
GovTech. Цифрлық трансформация марапаты өңірдің мемлекеттік қызметтерді жеңілдетуге бағытталған пилоттарын да айқындады: ведомствоаралық құжат айналымын автоматтандыру, смарт-мониторинг, «бір терезе» қағидатымен онлайн қызметтерді толықтыру. Мұндай шешімдер күнделікті транзакциялық шығынды азайтып, бизнеске «реттеуші құмсағатты» қысқартады.
Қауымдастық, оқиғалар және инновация мәдениеті
Инновацияны енгізу — тек технология емес, қауымдастық құру. Өңірде воркшоптар, семинарлар, жәрмеңкелер тұрақты өтіп, ашық лекциялар мен демонстрациялар жасалып келеді. Мәселен, өңірлік басқарма мен Turkistan hub ұйымдастырған шеберлік сабақтары азаматтарға чат-бот құру, трендтік құралдарды қолдану, заманауи тіл үйрену әдістерін көрсету арқылы «инновацияны күнделікті дағдыға» айналдыруға ықпал етті.
Ал аймақтық ақпарат құралдарының ІТ саласының дамуын тұрақты жариялауы — мемлекеттік құрылым, бизнес және білім беру ұйымдары арасындағы кооперация артып келе жатқанын көрсетеді.
Қаржылық технологиялар мен цифрлық төлемдер: нарықтың «жылы нүктесі»
Қазақстан бойынша венчурлық капиталдың едәуір бөлігі финтехке бағытталып отыр; бұл тренд Түркістан өңірінде де сезіледі. Биометрикалық төлем, цифрлық клиентті тану (e-KYC), шағын бизнесті жылдам қаржыландыру, «BNPL» үлгілері жөніндегі пилоттар талқылануда. Жергілікті ІТ-хабтың инвесторлармен байланысы және ІТ-парк индустриялық құраушыларымен синергия финтех-өнімдердің «темірге» (POS, валидатор, смарт-терминал) жылдам байлануына мүмкіндік береді.
Қалалық және өндірістік логистика: «ақылды» тасымал шешімдеріне дайындық
Дүниежүзілік ITS (интеллектуалды көлік жүйелері) трендтері бұлтқа көшу, байланыс арналарын күшейту және ЖИ-мен толықтырылған шешімдердің арзан әрі қолжетімді болуына қарай жылжуда. Түркістан үшін бұл — қалалық көлікте динамикалық маршруттау, төлемді цифрландыру, тұрақ/ақылды жарықтандыруды біріктіретін шешімдер және агро-логистикада «суық тізбек» пен қоймалауды оңтайландыру мүмкіндіктері.
Инновация мен индустрияның түйісуі: кадр, нарық және экспорт
Жаңа жобалар тек ішкі нарықты емес, көршілес елдер нарығын да көздейді. Түркістанның географиялық орны мен көлік қолжетімділігі (әуежай, магистральдар) экспортқа бағытталған өндірістерге тиімді. Облысқа келетін тікелей инвестициялар аясында жобалардың көпшілігі локализация мен желілік кооперацияны алға тартып отыр: өңір ішіндегі жеткізушілер пулын қалыптастыру, сапа менеджментін енгізу, техникалық стандарттарға сәйкестікті күшейту.
Туризмдегі инновациялар: цифрлық сервистер мен келуші тәжірибесі
Ұлттық деңгейде туризмге салынған инвестициялар мен шетелдік туристер шығынының өсуі (2024 жылы шетелдік туристердің шығыны $2,6 млрд асқан) өңірдің де сервистік деңгейін жаңа сатыға көтеруді талап етті. Смарт-навигация, цифрлық гид және бірыңғай билеттеу, онлайн-брондау тәжірибелерінің жылдам таралуы — осы сұранысқа берілген жауаптардың бірі.
Құқықтық және институционалдық орта: ұзақ циклді жобаларға қажет сенім
Ірі техно-жобаларға құқықтық айқындық пен институционалдық тұрақтылық керек. Облыста ІТ-парк бойынша келіссөздер пысықталып, инвесторларға «бір терезе» қағидаты арқылы сүйемелдеу ұсынылатыны айтылды. Жергілікті басқарудың үздік практикалары (жобалық офис, KPI-мен басқару, ашық коммуникация) өңірдің инновациялық беделін нығайтады.
Айта кетелік, 4 наурызда ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің ұйымдастыруымен Астана қаласында «Digital Transformation Conference 2025» іс-шарасы өтті. Онда Қазақстандағы цифрлық трансформацияның негізгі бағыттары талқыланып, жаңа технологияларды енгізу мәселелері қаралды.
Конференция барысында аталған министрліктің вице-министрі Асхат Оразбеков құттықтау сөз сөйлеп, үш номинация бойынша марапаттарды табыстады. Онда Түркістан облысы Қазақстан өңірлері арасында «Жылдың цифрлық трансформациясы» номинациясын иеленді. Сондай-ақ Атырау облысы «смарт мектептер» бойынша, Қостанай облысы аймақты «интернетпен қамту» саласынан үздіктер қатарынан көрінді.
Түркістан облысының цифрландыру, мемлекеттік қызметтер көрсету және архивтер басқармасының басшысы Марат Айнабековтың айтуынша, бұл саладағы жүйелі жұмыс жалғасады.
Аймақтың үздік көрсеткіштері:
Мобильді интернетпен қамту кеңейіп, 149 жаңа елдімекен қосылды.
5G таралымы алғаш рет аудан орталықтарында іске қосылып, Түркістан қаласынан бөлек, Сарыағаш пен Жетісайда да жаңа технология қолжетімді болды.
IT-білім беруді жаңа деңгейге көтеру мақсатында алғаш болып жасанды интеллект мектептері ашыла бастады.
Қытайдың жетекші IT-компанияларымен әріптестік орнатылды. Компьютер жабдықтары, телекоммуникация, бағдарламалау және әлеуметтік медиа саласындағы Қытайдың үздік компанияларымен байланыс жолға қойылды.
Халықаралық IT Park және Woosong IT университетінің филиалын ашу туралы келісім жасалды. Алғашқы келісім Қытайдың Beijing Fende компаниясымен және Кореяның Woosong IT университетімен бекітілді.
Еске салсақ, Ұлттық статистика бюросының дерегіне сәйкес, 2024 жылдың қаңтар-желтоқсан айларында Түркістан облысында «Ақпарат және байланыс» саласында көрсетілген қызметтер көлемі 10,1 млрд теңгені құрады. Өткен жылмен салыстырғанда 114 % өсімді көрсетіп, республика бойынша көш басында тұр.
Сондай-ақ, 17 мамырда Түркістан «Оқушылар сарайы» ШЖҚ МКК мен Қазақстан педагогикалық ғылымдары академиясымен бірлесе ұйымдастырған «Білім берудегі инновациялар: идеядан іске асыруға дейін» атты республикалық ғылыми-практикалық конференция өтті.
Конференцияның мақсаты – уақыт талабына сәйкес ғылым және білім жетістіктерін қолдана алатын креативті ойлау қабілеті дамыған құзіретті тұлғаны қалыптастыру. Сондай-ақ оқушылардың зерттеу қызметін талқылау, тәжірибе алмасу алаңын ұсыну, мектеп мұғалімдері мен қызметкерлерінің зерттеу жүргізуге деген ынтасын көтеру және білім берудің өзекті мәселелерін талқылау.
Республикалық ғылыми-практикалық конференцияға Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі, Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті мен әлемнің 190 елінде және аумағында жұмыс істейтін Біріккен Ұлттар Ұйымы Балалар қоры (ЮНИСЕФ) және Түркістан облыстық кәсіподақ комитеті қолдау көрсетті.
Жиынға Педагогикалық ғылымдар академиясының президенті, педагогика ғылымдарының докторы, академик Асқарбек Қабікенұлы Құсайынов, Қазақстан Республикасындағы ЮНИСЕФ өкілінің орынбасары Литисия Баззи Вейл, Абылай хан атындағы Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университетінің өкілі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор Клара Өмірзаққызы Қонақова, Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетіндегі инженерлік және жоғары технологиялар кластерінің бас директоры Әмірхан Әділханұлы Темірбаев және ғылым саласының өкілдері арнайы қатысты.
Конференция алдымен жалпы пленарлық отырыстан басталып, алғашқы болып сөз алған Педагогикалық ғылымдар академиясының президенті, академик Асқарбек ҚҰСАЙЫНОВ қатысушыларды құттықтап, тақырыптың өзектілігі мен маңыздылығына толық тоқталды.
Білім берудегі заманауи инновациялық технологиялардың тиімділігі анықталды. Педагогикалық инновация — бұл қойылған мақсаттарға тиімді қол жеткізуге көмектесетін білім беру саласындағы жаңалықтар. Білім берудегі инновациялар деп педагогикалық технологияларды, оқыту әдістері мен құралдарының жиынтығын жетілдіру процесі түсініледі. Қазіргі уақытта инновациялық педагогикалық қызмет кез келген оқу орнының білім беру қызметінің маңызды компоненттерінің бірі болып табылады. Бұл білім беру қызметтері нарығында белгілі бір мекеменің бәсекеге қабілеттілігін құруға негіз құрып қана қоймай, сонымен қатар мұғалімнің кәсіби өсу бағытын, оның шығармашылық ізденісін анықтайды және оқушылардың жеке өсуіне ықпал етеді. Педагогикалық инновация — бұл педагогика саласындағы инновация, білім беру ортасына оның жекелеген компоненттерінің де, тұтастай алғанда білім беру жүйесінің де сипаттамаларын жақсартатын тұрақты элементтерді (инновацияларды) енгізетін мақсатты прогрессивті өзгеріс. Педагогикалық инновациялар білім беру жүйесінің өз ресурстары (дамудың қарқынды жолы) есебінен де, қосымша қуаттарды (инвестицияларды) — жаңа құралдарды, жабдықтарды, технологияларды, күрделі салымдарды және т.б. тарту есебінен де жүзеге асырылады.