Инфрақұрылым және интернетпен қамту
Цифрландырудың басты негізі – сапалы интернет пен байланыс желісі. Түркістан облысы осы бағытта айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізді. Бүгінгі таңда халықтың 92,2 пайызы интернетке қосылған. Облыстағы 829 ауылдық елді мекеннің 690-ында 4G/3G желілері тұрақты жұмыс істейді. Алайда 100 ауылда әлі де 2G ғана бар, ал 39 елді мекенде байланыс мүлдем жоқ. Бұл мәселені шешу үшін арнайы жобалар іске қосылуда.
Жол бойындағы сапалы интернетті қамтамасыз ету мақсатында 650 шақырымнан астам республикалық маңызы бар жолдарға жаңа базалық станциялар орнатылмақ. Осы орайда «Кселл» АҚ-пен бірлесіп 14 жаңа станция салу жоспары бекітілді. Сонымен қатар Түркістан қаласының өзінде заманауи 5G желісі іске қосылып, ол «Түркістан Арена», «Конгресс Холл» секілді халық көп жиналатын орындарды толық қамтыды.
Бұл қадамдар ауыл тұрғындары үшін қашықтан оқу, онлайн-медицина, электронды қызметтерге қол жеткізу сияқты жаңа мүмкіндіктерді кеңейтті.
Білім беру саласын цифрландыру
Облыстағы білім ошақтары жаңа технологияларды белсенді түрде қолдануда. 910 мемлекеттік мектептің 99,9 пайызы интернетпен қамтылған. Оның ішінде шалғай ауылдардағы 330 мектепке Starlink жүйесі орнатылды. Бұл әсіресе таулы, қолжетімсіз аймақтардағы балалар үшін үлкен қолдау болды.
Сонымен бірге 458 мектепте заманауи ақпараттық бағдарламалық кешендер (АБК) енгізілді. Олар оқушылардың үлгерімін қадағалауға, электронды күнделік жүргізуге, ата-аналардың онлайн бақылауына мүмкіндік береді.
Балабақшалар да назардан тыс қалмайды. 264 балабақшада attendance жүйесі орнатылып, балалардың қатысуын камералар мен құрылғылар арқылы автоматты түрде бақылау мүмкіндігі пайда болды. Алдағы 2025 жылы 1119 жекеменшік балабақшаға «Сана» жүйесі енгізілмек.
Колледждерде де жаңа бастамалар бар. Қазіргі таңда 43 колледжде Face ID жүйесі іске қосылуда. Бұл оқу процесін бақылауды жеңілдетіп, білім алушылардың қауіпсіздігін арттырады.
Электронды мемлекеттік қызметтер
Түркістан облысында мемлекеттік қызметтерді цифрландыру белсенді жүріп жатыр. 2022 жылы «Цифрлық даму орталығы» құрылып, аймақтағы барлық автоматтандыру жұмыстарына жетекшілік етуде.
Мемлекеттік қызметтердің 91 пайыздан астамы электронды форматта қолжетімді. Бұған қоса 33 жаңа қызмет қосылды. Бұл халықтың қағазбастылықтан арылып, уақытын үнемдеуге мүмкіндік береді.
Сонымен қатар «109 – Бірыңғай байланыс орталығы» жұмыс істейді. 2025 жылдың алғашқы жартысында орталыққа 42 951 өтініш түскен, оның барлығы дерлік уақтылы орындалды. Бұл халық пен билік арасындағы байланысты нығайтып, сенімділікті арттырды.
Инвестициялар мен IT-индустрияны дамыту
Цифрлық экономиканың негізі – инвестиция мен инновация. Түркістан облысы осы бағытта үлкен қадам жасап отыр. Ұлттық цифрлық инвестициялық платформада өңірден 81 жоба тіркелген, жалпы құны – 1,9 триллион теңге. Бұл көрсеткіш бойынша облыс Қазақстанда көш бастап тұр.
Облыста Turkistan IT hub орталығы ашылып, стартаптар мен жас мамандарды қолдау жүйесі құрылды. Мұнда бағдарламашылар, инвесторлар мен кәсіпкерлер тәжірибе алмасып, жаңа жобалар әзірлеуге мүмкіндік алады.
Сонымен қатар Кореяның жетекші оқу орындарының бірі – Вусонг университетінің филиалы ашылмақ. Жоба аясында технологиялық парк салу жоспарланып отыр. Онда электроника өндірісі, оптикалық кабельдер шығару, электромобильдерге қызмет көрсету орталықтары бой көтермек.
Бұл бастамалар Түркістан облысын аймақтық IT-орталыққа айналдырып, жаңа жұмыс орындарын құруға, жастарды инновацияға тартуға жол ашады.
Халық үшін артықшылықтар
Жүргізіліп жатқан барлық жұмыстардың түпкі мақсаты – халықтың өмірін жеңілдету. Цифрлық қызметтердің дамуы мынадай артықшылықтар беруде:
• Мемлекеттік қызметтерді кезексіз, онлайн алу мүмкіндігі;
• Балалардың оқу процесін қадағалау жеңілдеуі;
• Шалғай ауыл тұрғындары үшін интернет арқылы білім мен медицинаға қол жеткізу;
• Жаңа жұмыс орындары мен IT-мамандықтарының ашылуы;
• Жастардың инновациялық жобаларға қатысу мүмкіндігі.
Болашақ жоспарлар
• Алдағы жылдары Түркістан облысында цифрландыруға қатысты мынадай ірі жобалар жүзеге асырылмақ:
• Барлық ауылдарды жоғары жылдамдықты интернетпен қамту;
• Мемлекеттік қызметтердің 95 пайызын электронды форматқа көшіру;
• Turkistan IT hub аясында 100-ден астам стартапты іске қосу;
• Технологиялық парк пен жаңа оқу орталықтарын ашу;
• Ауыл шаруашылығын цифрландыру арқылы өнімділікті арттыру.
Түркістан облысы цифрландыру саясатын жүзеге асыруда Қазақстандағы алдыңғы қатарлы аймаққа айналып отыр. Инфрақұрылымдық даму, білім беру жүйесін жаңғырту, мемлекеттік қызметтердің электронды форматқа көшуі және IT-индустрияны өркендету бағытындағы қадамдар – өңірдің болашағы үшін үлкен мүмкіндік.
Алдағы жылдары Түркістан цифрлық технологияларды енгізу арқылы тек Қазақстанның емес, бүкіл Орталық Азияның инновациялық орталықтарының біріне айналуы әбден мүмкін.
Айта кетелік, 2024 жылы 6 желтоқсанда Төлеби ауданы әкімдігінің конференц залында Түркістан облысы Полиция департаменті бастығының орынбасары полиция полковнигі Естемесов Мұрат Рашидұлы және аудан әкімінің міндетін уақытша атқарушы Серікбаев Лесбек Әуезханұлының төрағалығымен жиын өтті, деп хабарлайды Bugin.kz порталы Түркістан облысы әкімінің баспасөз қызметіне сілтеме жасап.
Басқосуда бүгінгі таңда республикада өте маңызды, әрі әрдайым ерекше назар аударылатын цифрландыру саласын дамыту, әсіресе жол және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, алдын алу және басқа да жобалар талқыланды.
Сондай-ақ, радио байланыс жүйесі және коммерциялық нысандардағы және жалпы білім беретін мекемелердің бейнекамераларын Түркістан облысы Полиция департаментінің Жедел басқару орталығына біріктіру мәселесі де сөз болды.
Соңғы үлгідегі цифрлық әлеуетке ие бейнекамералар орнату көлік қозғалысын бақылап қана қоймай, тұрғындардың қауіпсіздігін сақтап, заң бұзушылықтың алдын алуға мүмкіндік береді.
Тұрғындар, әсіресе балалар қауіпсіздігі үшін алаңдамауы тиіс. Барлық жерде бейнекамералар орнатылғаннан кейін ұрлық-қарлық, бұзақылық, түрлі деңгейдегі қылмыстар азаятынына сенімділік мол.
Аудандағы мекеме басшылары жиын барысында көтерілген мәселелерге қатысты жұмыстар жалғасын табатынын және оны реттеуге барлық мүмкіндіктер қарастырылатынын айтты.
Сондай-ақ, Түркістан облысы Цифрландыру саласы бойынша республикада үздік атанды.
ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің ұйымдастыруымен Астана қаласында «Digital Transformation Conference 2025» іс-шарасы өткен болатын. Онда Түркістан облысы – "Жылдың цифрлық трансформациясы" номинациясына ие болды. Конференция барысында ҚР МЦРИАП Вице-министрі Асхат Оразбеков құттықтау сөз сөйлеп, марапатты табыстады.
- Қазақстанда цифрлық трансформацияны жеделдету мақсатында аймақтар арасында үздік тәжірибемен алмасу өтіп жатыр. Бүгінгі іс-шарада Түркістан облысы цифрлық салада үздіктер қатарынан көрініп отыр. Саладағы жүйелі жұмыстар алдағы уақытта да жалғасатын болады, - деді облыстық цифрландыру, мемлекеттік қызметтер көрсету және архивтер басқармасының басшысы Марат Айнабеков.
Бүгінде облыста мобильді интернетпен қамту аумағы кеңейіп, 149 жаңа елдімекен қосылған. Сондай-ақ, алғаш рет аудан орталықтарында 5G байланысы іске қосылды. Түркістан қаласынан бөлек, Сарыағаш пен Жетісай аудандарында да жаңа технология қолжетімді. Бұдан бөлек, IT-білім беруді жаңа деңгейге көтеру мақсатында алғаш болып жасанды интеллект мектептері ашыла бастады. Сонымен қатар, шетелдік жетекші IT-компанияларымен әріптестік орнатылып, компьютер жабдықтары, телекоммуникация, бағдарламалау және әлеуметтік медиа саласындағы шетелдің үздік компанияларымен байланыс жолға қойылды. Одан бөлек, өңірде Халықаралық «IT Park» және «Woosong IT» университетінің филиалын ашу туралы келісім жасалды. Алғашқы келісім Қытайдың «Beijing Fende» компаниясымен және Кореяның «Woosong IT» университетімен бекітілді.
"Бизнес әмиян" жобасының қамтылуы
2024 жылдың соңына дейін мемлекеттік-жекешелік әріптестікке берілген 458 мектеп (420 мектеп, 38 мектеп-интернат) асханасының 210-ына ақпараттық бағдарламалық комплекс (АБК) орнатылып, "Әлеуметік әмиян" жобасымен толық интеграция жасалады. Қалған 248-і "Бизнес әмиян" жүйесіне енгізіледі. 2025 жылдың қаңтар айынан бастап, 2 ай мерзімде оларға АБК орнатылып, интеграция жасалмақ. Одан басқа 457 мектепке "Бизнес әмиян" енгізу жұмыстары жүруде.
"Әлеуметтік" әмиян жобасының мақсаты – азаматтардың әлеуметтік төлемдерді алу және оларды ҚР Ұлттық Банкінің төлем жүйесі базасында жедел төлемдер жүйесін (ЖМЖ) пайдалану рәсімдерін жеңілдетуге бағытталған цифрлық төлем құралын жасау.
2022 жылы Әлеуметтік әмиянды енгізу үшін құқықтық негіз бекітілді және Астана қаласында "Әлеуметтік әмиян" пилоттық жобасын техникалық іске қосу жүзеге асырылды..
2024 жылың 13 қарашадағы dalanews.kz сайты мәліметінше, Цифрландыру ұлттық экономикамызға қозғау салып, тұрақты жұмыс орындарының құрылуына септігі тимек. Цифрландыру, жалпы алғанда жұмыс орындарын құрудың жаңа толқынын бастауға жол ашады. Және де жаңа технологиялардың отандық экономикаға бейімделуін қамтамасыз етіп, оларды әзірлеудің қозғаушы күшіне айналып келеді.
«Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы аясында Түркістан облысында біраз жұмыс қолға алынды. Ендеше, бағдарлама аясындағы басым бағыттар саналатын 5 сала бойынша атқарылған жұмыстарға аз-кем тоқталсақ.
Алдымен білім беру саласындағы жұмыстарды зерделеп көрсек. Облыста мектепке дейінгі 1385 білім беру ұйымы бар, онда 150541 бала оқиды. Бүгінде «Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарына жолдама беру және кезекке қоюды автоматтандыру» жобасымен 725 (53%) мектепке дейінгі білім беру ұйымы қамтылып отыр.
Жалпы білім беретін мектептерде де цифрландыру үдерісі жақсы жолға қойылып келеді.
Аймақтағы барлық 902 мектек jumys.sitcen.kz жүйесіне қосылған. Бұл жүйе өңірдегі мектептердің бәріне толық енгізіліп, қазіргі таңда 1754 адам осы жүйе арқылы жұмысқа орналасқан. Соңғы дерек бойынша, аталған жүйеге 69639 қолданушы тіркеліп, тұрғындардан 5874 мыңнан аса өтініш түскен.
Облыста «Bilimland» цифрлық білім беру ресурстарына мектептер 100 пайыз қосылған.
Мектепке оқушыларды электронды негізде қабылдау ісі де ойдағыдай жүргізіліп отыр.
Түркістан облысында жалпы орта білім беретін 902 мектеп 2018 жылдың шілде айынан бері «Білім беру ұйымдарына құжаттарды қабылдау және оқуға қабылдау» мемлекеттік көрсетілетін қызмет mektep.sitcen.kz порталы арқылы автоматтандыру жүйесіне енгізіліп отыр. Бұл жүйе Түркістан облысының барлық ауданында жұмыс істеп тұр. Қазіргі таңда осы жүйе бойынша 54751 электронды өтініш келіп түскен, 53049 оқушы электронды түрде 1-сыныпқа қабылданды.
«Күнделік» электронды журналдар және күнделіктердің бірегей ақпараттық жүйесі аймақта 2016 жылдың 1 қыркүйегінен бастап жұмыс істеп келеді. 2017 жылдың 1 қыркүйегінен бастап осы жүйеге 866 (96 пайыз) мектеп қосылды. Алдағы уақытта өңір мектептерінің қосылуын 100 пайызға жеткізу көзделіп отыр.
Компьютермен қамтамасыз ету де күн тәртібіндегі өзекті мәселелердің бірі.
Білім басқармасы тарапынан 561 миллион теңгеге 1700 BilimBook компьютер-планшет алынып, 235 білім ордасына «Bilim Book» компьютер-планшет бөлініп, олар оқу процесінің қажетіне жарап отыр.
Қосымша жабдықтау игіліктерінің нәтижесінде әр компьютерге келетін оқушы саны 11,3-тен 10,6-ға төмендеген. Бұл игі бастама алдағы уақытта да жалғасады.
Кең жолақты интернет тарту ісінде де жақсы көрсеткіш байқалады.
Облыстың 775 (86,1 пайыз) мектебі кең жолақты интернет желісіне қосылып, оның ішінде 648-і (72 пайыз) 4Мбит/секжәне одан да жоғары жылдамдықтағы кеңжолақты интернеттің қызығын көріп отыр. Бұл көрсеткішті де 100 пайызға жеткізу ойда бар.
Wi-Fi-мен қамтамасыз етуге де басымдық берілген.
Қазіргі таңда 735(81,4 пайыз) мектеп WI-FI нүктелерімен қамтылған. Сонымен қатар 2018 жылдың соңында Oqylyq.kz платформасы іске қосылды. Аталған платформаның тиімділігіне тоқталсақ, біріншіден мұғалімдердің цифрлық сауаттылығын артырады. Екіншіден, цифрлық кітапхананың қалыптасуын жеделдетеді, үшіншіден, жұмыстың тиімділігін арттырып, оқу семинарларын дайындаудағы шығынды азайтпақ. Төртіншіден, тез әрі жылдам интерактивті курстарды ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
Осы аталған жүйелердің тиімділік көрсеткіштері де ауқымды. Мәселен:
Сыбайлас жемқорлық тәуекелі кауіптілігінің 18 түрі жойылады;
Оқушылардың сабақтан негізсіз қалуы деңгейінің төмендеуі – 18 пайыз;
Оқушылардың білім деңгейінің өсуі – 12 пайыз;
Мемлекеттік қызмет көрсету сапасына қатысты арыз-шағымдардың азаюы – 50 пайыз;
Педагогтардың сапалық құрамының өсуі – 15 пайыз;
Құжат айнылымның төмендеуі – 60 пайыз;
Денсаулық сақтау саласындағы цифрландыру жұмыстары уақыт күттірмейтін мәселе.
Бүгінгі күнде Түркістан облысындағы денсаулық сақтау саласын цифрландыру үдерісі сауықтыру және алдын алу, ауруды ерте анықтау, медициналық көмек көрсету және ауруды басқару және оңалту сынды 4 бағытта жүзеге асырылады.
Денсаулық сақтау нысандарының инфрақұрылымын қамтамасыз ету бағытында компьютерлік техникамен қамтылуы 100 пайызды құрап отыр.
Түркістан облысында бүгінде 38 медициналық ұйым медициналық ақпараттық жүйеге қосылып, 100 пайыз қамтылған.
Қағазсыз құжат айналымы да өз жолын тапты.
38 медициналық ұйымынан 38 (100 пайыз) медициналық ұйым ішінара қағазсыз құжат айналымына ауыстырылды. 121 медициналық нысаннан 121 (100%) медициналық нысан электрондық нұсқаға көшірілді.
Әр емханада мобильді қосымшаларды пайдалануды түсіндіру мақсатында науқастарға цифрлық көмек көрсету бекеттері ашылған. Соның арқасында бейінді мамандарға 11 жолдама бойынша қабылдау уақыты 4-5 күнге дейін қысқартуға мүмкіндік туды. Ол бұрын 1-2 апта болатын.
Ауруларды ерте анықтау – медицина саласының басты талаптарының бірі.
Дәрігердің қабылдауына алдын ала жазылу барысы 76,4 пайыз электронды түрге жеткізілді.
Облыс көлемінде 1 798 660 (100 пайыз) электрондық денсаулық паспорты жасалды. 4525 дәрігер және 14 695 орта буынды қызметкерлер толығымен медициналық ақпараттық жүйе бойынша курстан өтті.
Көлік саласында да көп цифрлық өзгеріс бар.
Ең алғаш 2018 жылы Түркістан қаласындағы 2 жолаушылар тасымалы бағытының автобустарына жол ақысын электронды тәсілмен төлеу жүйесі қанатқақты жоба ретінде іске қосылды.
Жоба шеңберінде 21 автобусқа планшеттер мен 120 QR-кодттары орнатылып, бұл игі істі жолаушыларға жарнамалау үшін банерлер де көрнекі жерге қойылды.
Салаға жол ақысын электронды төлеу жүйесін енгізіп қана қоймай, бағыттардағы қоғамдық көліктің қозғалысын (автокөліктер GPS трекермен қамтамасыз етілген) бақылап отыру үшін диспечерлік орталық іске қосылған.
Одан бөлек, негізгі құрамдағы ауданаралық және облысаралық тұрақты бағыттардағы 594 жолаушы тасымалдайтын көлік құралының бәріне GPS құрылғысы орнатылды.
Облыстағы тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы да цифрлық технологиялардың игілігін көре бастады.
«Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы аясында тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласында «SmartCity» тұжырымдамасын іске асыру үшін Отырар шағын ауданынан таңдап алынған 10 көпқабатты тұрғын үй E-SHANYRAQ жүйесіне интеграцияланды.
Бұл жүйенің басты мақсаты – шығындарды бекіту, қаржатты жұмсау мәселелерінде ПИК қызметінің ашықтығын қамтамасыз ету, осы жүйенің арқасында тұрғындар интернет арқылы есептеулер мен есеп айырысулардың дұрыстығын тексере алады және үй шығындары мен табыстарын бақылай алады. Сондай-ақ ТКШ мәселелерін көтеріп, тиісті мекемелерге онлайн үлгіде өтініштер де бере алады.
Облыста деректерді қашықтан тарату мүмкіндігі бар электрмен жабдықтаудың 17854 жеке есептегіші орнатылған және 291 жалпыүйлік жылу есептегіштері қолданылып отыр.
Түркістан облысы ТҚШ ЭжКШ басқармасында аталған есептегіштердің көрсеткіштерін E-SHANYRAQ жүйесіне қосу және беру бағытындағы жұмыстардың белсенділігі артқан. Бүгінгі таңда жүйеге 216 үй қосылып, оның ішінде 79 КПТҮ есептеуіштерінің мәліметтері жүйеге қосылған. Нақты айтсақ, 1495 электрмен жабдықтау есептегіштері кәдеге жарап тұр. Сондай-ақ деректерді қосу бойынша іс-шара Кентау қаласында және Түркістан қаласында қолға алынған.
«Ақылды кварталдың» құрамдас бөлігі ретінде бүгінгі таңда Түркістан қаласының Отырар шағын ауданында 8 бейнебақылау камерасы орнатылып, азаматтардың қауіпсіздігіне қызмет етіп тұр.
Сондай-ақ күн қуат алатын панельдері мен фотореле арқылы қосып-өшіретін датчиктері бар 76 көше шамы, яғни «ақылды жарықтандыру» компоненттері орнатылды. Олар энергия шығындарын 30 пайызға дейін үнемдейтін технологиялық мүмкіндікке ие.
Облыста күн панельдері жүйесі мен фотореле датчиктері бар 700 көше жарық шамы орнатылды. Атап айтсақ, Кентау қаласы – 62, Түркістан қаласы – 76, Түлкібас ауданы – 37, Шардара ауданы – 6, Отырар ауданы – 126 және Сарыағаш ауданы 399 «ақылды» шаммен қамтылды.
Облыс бойынша механикалық таймер жүйесі негізінде 1294 ақылды көше ілгіштері бар.