Қазақстанда жасанды интеллектке (ЖИ) қатысты мемлекеттік стратегиялар мен мемлекеттік-жеке секторлік бастамалар қолға алынып, 2024–2029 жылдарға арналған ЖИ дамуы тұжырымдамасы бекітілді . Бұл бағыттағы жалпы ұлттық жағдайлар Түркістан облысында да белсенді түрде жүзеге асуда.
Ұлттық деңгейдегі құрылымдар
2024 жылы қабылданған тұжырымдамада ЖИ экожүйесін қалыптастыру, инфрақұрылым мен адами капиталды дамыту, зерттеулер мен реттеуші ортаға қатысты нақты міндеттер қарастырылған.
Оның аясында орындалған бастамалар: Национальная платформа ҰЖИП іске қосылған, оған 8 000-нан астам қатысушы тіркеліп, білім беру мен мемлекеттік қызметтегі қызметкерлерге онлайн оқыту қамтамасыз етілді (915 адамға дейін) . Сонымен қатар сандық деректер базаны біріктіретін Smart Data Ukimet жобасы іске қосылып, мемлекеттік ақпараттық базалар мен суперкомпьютер ресурстары қарастырылған.
Түркістан облысының аймақтық әкімшілігі цифрлық трансформация аясында Documentolog бұлтты платформасы негізінде Е‑Заннам және Бұлтты құжат айналымы (БҚА) жобаларын енгізіп жатыр. Бұл жүйеде құжаттарды автоматты түрде генерациялау, тапсырмаларды бақылау, жауапты қызметкерлерді автоматты түрде анықтау мүмкіндігі қарастырылған .
Түркістан облысындағы білім беру жүйесіне енгізілген ЖИ
Оқу-ағарту саласында Түркістан облысында жасанды интеллект негізіндегі платформалар кеңінен қолданылады:
Мектептер мен колледждерде жеке оқыту бағдарламаларын құрастырған қашықтықтан оқыту жүйелері енгізілуде. Бұл жүйелер оқушылардың білім деңгейін уақыт бойынша мониторингілеу және тапсырмаларды бейімдеуді жүзеге асырады.
Мұғалімдерге арналған вебинарлар мен онлайн курстар — жасанды интеллект негізінде бейімделген, әр мұғалімнің талаптарына сай материалдар ұсынатын жүйе ретінде жұмыс істейді.
Мұндай технологиялар ауылдық жерлерде тұратын оқушылар үшін білім сапасына тең қолжетімділік деңгейін қамтамасыз етеді.
Осылайша, ЖИ білім беру саласындағы инновацияларды дамытып, педагогтардың кәсіби деңгейін арттыруға септігін тигізуде.
Ғылым және зерттеу тиімділігін арттыру
Облыстағы ғылыми қауымдастықтар ЖИ арқылы жергілікті аграрлық және экологиялық мәселелерді шешуге бағытталған.
Егістік алқаптарын қадағалау, өнімділікті болжау, топырақтың құнарлылығын анықтау сияқты тапсырмалар үшін жасанды интеллект құралдары қолданылады .
Қоршаған ортаны бақылау, су ресурстарын басқару, климатқа бейімделу мәселелерінде ЖИ модельдері үлкен деректерді өңдеп, нақты аналитикалық шешімдер ұсынады.
Бұл бағыттағы зерттеулер халықаралық деңгейде танылуға кірісті және өңірлік ғылыми әлеуетті арттыруға қызмет етуде.
Азаматтық әзірлемелер мен стартаптар
2025 жылғы сәуірде Түркістан облысынан белгілі жасөспірім Жансерік Камал “JARIQ” атты жасанды интеллект қосымшасын жасап, республикалық деңгейдегі ғылыми байқауда жеңімпаз атанды .
Бұл қосымша:
• үш тілде (қазақша, орысша, ағылшынша) дыбыстық хабарламаларды мәтінге айналдырады;
• қазақ тілінде қойылған сұрақтарға жауап бере алады;
Жансерік бұған дейін де Arduino UNO платформасында робот жасап шығарған — дыбыс арқылы қазақ тілінде қызмет ете алатын құрылғы .
Осы сияқты бастамалар өңірдегі жас таланттардың технологиялық бағытта дамуын ынталандыруда.
Акселераторлар мен пилоттық бағдарламалар
Қазақстанда ЖИ жобаларын қолдау мақсатында Industrial AI Accelerator 2024–2025 акселерациялық бағдарламасы іске қосылды. Бағдарлама шеңберінде экономика салаларында пилоттық жобаларды әзірлеуге және енгізуге жағдай жасалып, республикалық 25 пилот жоспарланған (5 — 2024 соңына дейін, 20 — 2025 ақпанына дейін) .
Түркістан аймағындағы компаниялар мен стартаптар бұл бағдарламаға қатыса алады, өздерінің пилоттық ЖИ шешімдерін ұсына алады және халықаралық сарапшылардың қолдауын ала алады.
Халықаралық тілдік модельдер мен тіл инфрақұрылымы
Ұлттық деңгейде қазақ тілінде ойлай алатын тілдік модельдерді дамытуға бағытталған іс-шаралар жүріп жатыр. Мемлекет басшысы KazLLM атты цифрлық тіл моделінің алғашқы нұсқасын ашық жобалар арасында атап өтті. Сонымен қатар Alem.AI халықаралық орталығы ашылады деп жоспарланған .
Қазір бірнеше жоғарғы оқу орындары консорциум құрып, 6 млрд сөздік деректер жинап, LLM модельдерді оқытуда. Super өндірушілердің есептеу ресурстары — суперкомпьютерлер қолданылады .
Сондай-ақ аудармалық және мәтін талдау жұмыстары үшін дайындалған KazParC параллель корпусы әзірленді, ол қазақ, орыс, ағылшын және түрік тілдерінде машина аудармасы үшін ашық қолданысқа берілді . Іс-шаралар Қазақстандағы қазақ тілі үшін жасанды интеллект әлеуетін арттыруға бағытталған.
Облыстық практика мен дамыту мүмкіндігі
Түркістан облысы — цифрландыру мен жасанды интеллектті енгізу бойынша пилоттық аймақ болуға құлшынады.
• Білім беру: ЖИ негізіндегі жеке оқыту платформалары, мұғалімдердің кәсіби дамуы, ауыл аймақтарындағы мектептерге деген қолжетімділік.
• Ғылым мен экология: жергілікті мәселелерді шешуге бейімделген ЖИ модельдері.
• Мемлекеттік басқару: Documentolog, бұлтты құжат айналымы, тапсырмаларды автоматты мониторинг жүйелері.
• Стартаптар: жас таланттар “JARIQ” қосымшасы сияқты шешімдерін жасап, акселераторларға қатысады.
• Ұлттық инфрақұрылым: KazLLM, Alem.AI, суперкомпьютер ресурстары, LLM модельдерді дамыту платформасы, тіл корпус жобалары.
Жасанды интеллект технологиялары Түркістан облысында білім, ғылым, мемлекеттік басқару және азаматтық технологиялар салаларында нақты практикамен енгізіліп, дамуда. Мемлекеттік саясат пен аймақтық бастамалардың үйлесімі білім мен ғылымды нығайтып, ЖИ-дің әлеуметтік және экономикалық әсерін күшейтуде.