Құқықтық мәдениет қалай қалыптасады? Біз осы және өзге де сауалдарды Алматы қаласының Құрметті азаматы, байырғы бағбан Мұратбек Дәулетұлына қойып, күтпеген жауап алдық...
– Құқықтық сауаттылықты цифрлық кеңістікте көтеру мүмкін бе?
– Қазіргі адам күн сайын кемінде 3-4 сағат уақытын интернетте өткізеді. Сол себепті құқықтық ағарту да сол кеңістікте жүруі тиіс. Бүгінде Алматыда жалған ақпарат, интернет-алаяқтық, лудомания сияқты цифрлық қауіптер көбейіп тұр. Бұған қарсы тұрудың ең тиімді жолы – цифрлық құқықты қалыптастыру. Мәселен, балаларға, ата-аналарға арналған бейне-нұсқаулықтар, TikTok-тағы қысқа құқықтық кеңестер, Instagram-дағы қарапайым инфографикалар көп көмек берер еді. Қазір кейбір құқық қорғау органдары, адвокаттар осындай контент жасап жүр. Бірақ бұл – жүйелі деңгейге жетуі керек. Тіпті YouTube-та «Менің құқығым» деген арна болса, онда нақты өмірден алынған мысалдар, заң бойынша қалай әрекет ету керектігі түсіндірілсе – бұл қоғам үшін үлкен көмек болар еді.
– Қазір жастар арасында құқыққа деген қызығушылық бар ма?
– Әрине, бар. Бірақ бағыт дұрыс болу керек. Қазіргі жас буын ақпаратты жылдам қабылдайды, бірақ олар ұзақ оқуға үйренбеген. Сондықтан біз оларға құқықты ойын арқылы, тәжірибе арқылы, өмірмен байланыстыра отырып үйретуіміз керек. Алматыда жастарға арналған құқықтық хакатон, пікірсайыс турнирі, заң викториналары өте тиімді. Құқық қорғау органдары да жастармен ашық, еркін форматта кездесу өткізіп, кәсіби бағдар беру жұмысын жандандырса, бұл – қосымша мотивация болады.
– Құқықтық мәдениет қалыптасуы үшін азаматтардың өзіне не істеу керек?
– Ең бастысы – бейжай болмау. Өз құқығын білмеген адам өзгелердің құқығын да құрметтемейді. Азаматтар билікпен диалог орнатуға, заңды талап етуге, қажет болса соттасуға қорықпауы керек. Кез келген дүкенде, мемлекеттік мекемеде, көлік қатынасында – қай жерде болмасын, егер сіз заңсыздыққа тап болсаңыз, үнсіз қалмаңыз. Қазіргі заманда құқықтық сауат – тек артықшылық емес, бұл – күнделікті өмірдің қажеттілігі. Құқықты білмеген адам – әлсіз. Заң – әлсіздің қорғаны болуы керек. Сондықтан мен Алматы тұрғындарын өз құқығын үйренуге, түсінуге және құрметтеуге шақырамын. Бұл – әділетті, қауіпсіз әрі өркениетті қала құрудың басты жолы.