Соңғы уақытта елде болып жатқан балаларға қатысты қылмыстық оқиғалар халықтың наразылығын тудыруда. Педофилдерден қалай қорғануға болады, оларды қалай тануға болады?
Бұл ретте TikTok-та @shokanpsy атымен танымал қазақстандық психолог Шоқан педофилдің сырт көзге көрінетін белгілерін атап шықты. Өкінішке орай, психологтың айтуынша, педофил санатынан ешкімді ысырып тастауға болмайды, деп хабарлайды
newsroom.kz.
«Ол тіпті үйдегі адам болуы мүмкін, көршіңіз немесе мектептегі мұғалім болуы мүмкін, баланың бапкері, жаттықтырушысы, күтушісі де бұл тізімнен шығарылмайды. Сондықтан баламен қарым-қатынастағы әр адамның әдеттерін бақылау, оларға көз қырын салып жүру маңызды. Педофил санатына, бірінші кезекте, баламен ең жақын қарым-қатынас жасайтындар жатады. Екіншіден, балаға тым назар аударып, жақынырақ болуға тырысатындар, соның ішінде денесін ұстап, тактильді байланыстар орнатқысы келетіндер жатады. Үшіншісі - өз өмірінде өте үлкен, эмоционалды және психикалық күйзелістерді бастан өткерген адамдар. Егер адамның жақын адамы қайтыс болса немесе ол соғыстан, табиғи апаттардан аман қалса, контузияға ұшыраса немесе психикалық ауытқулар болса, онда бұл адамдарды күдікті ретінде қарастыру керек және ондай адамдармен қарым-қатынасты тоқтату керек», − деп атап өтті Шоқан.
Психолог ата-ана мен баланың арасындағы эмоционалдық байланыстың маңыздылығына тоқталды – егер ата-ана баламен сөйлеспесе, дұрыс байланыс орнатпаса, ұрысып, жекісе, бала өзін жәбірленуші ретінде қабылдайды. Оған қоса, отбасының материалдық жағы да қатты әсер етеді, сондықтан, өмірде қымбат телефон, көлік сияқты дүниелер емес, достықтың, махабаттың маңыздылығын түсіндіріп, құндылықтарды
қалыптастыру керек.
Жалпы, қазақстандық педофилдің портретін бірнеше жыл бұрын AERC (Қолданбалы экономиканы зерттеу орталығы) мамандары жасаған еді.
Зерттеушілер адамның туған күні, тұрғылықты жері немесе сыртқы келбеті оның қылмысқа бейімділігін анықтай алады деуден аулақ. Олар Қазақстан Республикасында кәмелетке толмағандарға қатысты сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық жасаған адамдар картасының қолда бар ашық деректері негізінде педофилдің сипаттамаларын анықтайтын факторларды (эмпирикалық және көрнекі) іздеп көрді.
Болжамдарды тексеру үшін педофилия бойынша айыпталған адамдардың 197 профилінен мәліметтер базасы құрылды. Әрбір профиль жас, күнтізбелік белгісі, қытай күнтізбесі бойынша туған жылы, жаза мерзімі, жәбірленушінің жасы, тұрғылықты жері сияқты сипаттамаларды қамтыды.
Деректер базасына әр аймақ бойынша тіркелген психикалық аурулардың саны туралы ақпарат енгізілді. Нәтижесінде қызықты фактілерді анықталған. Егер жәбірленуші неғұрлым жас болса, зорлаушы соғұрлым ұзақ мерзімге ие болады деген гипотезаны расталды: жәбірленушінің жасы 1% - ға төмендеген кезде педофилге тағайындалған мерзім 0,34% - ға артады. Ал жәбірленушінің жасы 1% - ға ұлғайса, қылмыскердің жасы 0.1% - ға төмендейді. Қылмыскердің жасы неғұрлым үлкен болса, жәбірленуші соғұрлым жас болады.
Бір қызығы, Қарағанды және Павлодар облыстарында педофилдерге ел бойынша орташа мерзімнен ұзақ мерзімді жаза тағайындалады. Ал Қостанай облысында керісінше, тағайындалған жаза мерзімі төмен. Күнтізбе белгілерінің ішінде сарышаяндар мен шаяндар ең көп мерзім алады, ал ең азы – егіздерде. Қытай күнтізбесі бойынша қой, айдаһар және жылан жылы туылған қылмыскерлер ұзақ қамауға отырады екен.
- Біз осы жылдары туған адамдар педофилияға көбірек бейім деген қорытынды жасамаймыз, бірақ статистика бойынша ауыспалылардың міндері осындай, - дейді сарапшылар. Олардың деректері бойынша, Қазақстан бойынша сотталған кезде қылмыскердің орташа жасы 30,5 жасты, ал жәбірленушінің орташа жасы 10 жасты құрады. Педофилия үшін сотталғандардың ең көбі Шығыс Қазақстан облысында байқалады, ал Атырау
облысында тіркелген жағдайлар салыстырмалы түрде төмен. 2020 жылғы мәлімет бойынша, ең жас педофил Түркістан облысында (78 жаста) сотталды, бұл облыста жәбірленушінің ең төменгі орташа жасы – 7 жыл.
Сонымен қатар, зерттеу нәтижесінде педофилия психикалық бұзылыс деген гипотеза расталды. Бір қызығы, ғалымдар тіпті ҚР-да педофилия бойынша сотталған адамның орташа келбетін құрастырып шығарды. Оның басының көлемі орташа, беті толықтау, азиялық келбеті бар. Беті созыңқы, маңдайы жазық. Көздері кішкентай, қара, дөңгелек. Аузы кішкентай. Сонымен қатар, олар Қазақстанның әр саласы бойынша бірдей орташа портреттерді құрастырды.
- Бірақ біз мұны дәлелдеуді мақсат еткен жоқпыз. Қылмыскердің келбетінің қарапайым адамдардан айырмашылығы жоқ екенін анық. Бірақ визуализациялау және адамның келбетін тану құралдары портреттің ерекшеліктерін 90% дәлдікпен анықтауға мүмкіндік беретінін түсіну керек, - дейді сарапшылар.
