Міржақып Дулатұлы туралы 20 дерек
- Міржақып Дулатұлының балалық шағын есіне алған кезде жазғаны: «Орта Ордадан шыққанмын, руым Арғын, 2 жасымда шешемнен айырылдым, 12 жасымда әкемнен айырылдым. Жасым 8-ге келгенде әкем мені ауыл молдасына оқуға берген. Ол өте надан молда болатын. Қанша уақыт сол кісіден білім алғанымды білмеймін, бірақ арап тіліндегі дұғаларды жаттағанымнан басқа еш нәрсе үйренгенім жоқ».
- Міржақыптың көптеген әңгімелері лақап аттарыменен шыққан. Ол жиі қолданып отырған лақап аттары: Азамат, Мадияр, Таймінер, Түрік баласы және Арғын баласы.
- 1907 жылы 3 шілдеде Патша жарлығымен қазақтар мен Сібір және Орта Азияның тұрғылықты елдері Ресей Мемлекеттік Думасына қатысу құқығынан айырылды. Бұл шешім ұлттың өзін-өзі басқару мүмкіншілігін бұзып жойған. М.Дулатұлы өзінің «3 шілде заңы» атты мақаласында бұл шешім әділетсіз деп сынға алған.
- «Біздің міндетіміз» атты мақаласында М. Дулатұлы Ресейде қазақтар құқықсыз халық екендігін жазған. «Жиналған салық елдің пайдасына қолданылмайды…» деп отарлық жүйені ашық сынаған.
- Міржақып Дулатұлы ғылым және техника жетістіктері туралы зор қуанышпен жазатын. Телеграф, телефон, әуе шары, теміржол секілді жаңалықтарды ерекше атап көрсеткен.
- «Оян, қазақ» өлеңдер жинағы алғашқы рет 1909 жылы жарық көрген. Бұл жинақ бірден таралып, 1911 жылы қайта шығарылған. Кейін баспасөз істері басқармасы кітапты тәркілеген.
- 1910 жылы М. Дулатұлы жазған «Бақытсыз Жамал» кітабы – қазақ тіліндегі алғашқы роман. Сонымен қатар, әйел теңсіздігін көтерген мұсылман әлеміндегі алғашқы шығармалардың бірі саналады.
- 1914 жылы 14 мамырда Омбы қаласында Міржақып Дулатұлы Ғайнижамал Баймұратқызымен отбасын құрды.
- 1916 жылы М. Дулатұлы, А. Байтұрсынұлы және Әлихан Бөкейхан патшаның 25 маусым жарлығына қарсы шықты. Себебі майдан жұмысына алыну халықты ашаршылыққа әкелуі мүмкін деп санады.
- 1919 жылы оны Аманкелді Иманұлының өліміне орынсыз айыптады. Кейін Аманкелдінің ұлы әкесінің кездейсоқ оқтан қаза тапқанын, сол кезде Міржақыптың Семейде болғанын айтып, айыптың жалған екенін жеткізген.
- 1925–1928 жылдары Қызылорда астана болған кезде Міржақып осы қалада тұрған. Үйіне 114-тен астам қазақ зиялылары жиі келген.
- 1928 жылы 28 желтоқсанда ІІХК оны «қазақ ұлтшылы» деген жаламен тұтқындап, Қызылорда түрмесіне қамады. Көршілес камераларда Жүсіпбек Аймауытұлы мен Ахмет Байтұрсынұлы отырған.
- Қызылордада тұрған кезде Міржақыптың жанұясына Қаныш Сәтпаев жиі көмектескен. Қызы Гүлнардың оқу жолын таңдауға да бағыт берген.
- 1929 жылы тергеуде Міржақып: «Біз біздің отанымыз бізге ие болғанын қалаймыз» деп жауап берген. Өлімі алдымен өлім жазасына кесілді, кейін 10 жылға лагерьге ауыстырылды.
- Міржақып 2 жыл Бутырка түрмесінде отырды, кейін Соловецкий лагеріне айдалды. Сол жерде оның білімін ескеріп, ауруханаға фельдшерлік қызметке тартқан.
- Соловецкий лагерінде Міржақып түркі-орыс сөздігін жазды. Бұл сөздік орыс тілін білмейтін тұтқын түркі халықтарына үлкен көмек болды.
- Соловковта қазақ мектептеріне арналған геометрия оқулығын жазған. Сонымен қатар, емшілік қабілетімен көптеген адамдарға көмектескен.
- Франциядан келген сауда кемесімен қашу мүмкіндігі жасалғанына қарамастан, Міржақып жанұясының тағдырын ойлап, қашудан бас тартқан.
- 1935 жылы 5 қазанда Міржақып Дулатұлы Сосновецкий лагері орталық лазаретінде дүниеден өтті.
Жұбайы мен балалары - 1976 жылы Бауыржан Момышұлы «Қаламгер» кафесінде өткен салтанатта Гүлнар Дулатованы ерекше құрметтеп, «Бұл — Міржақып Дулатұлының қызы!» деп жариялап, оны төрге отырғызған.