Қазақстан Мәдениет министрлігі жуырда «Кітапхана ісі, ақпаратты өңдеу және архив ісі» бағыты бойынша грант санын екі есеге арттырғанын хабарлады. Бұл хабар әдебиет саласын қолдау жалғасып жатқанын аңғартады. Президенттік әдеби сыйлықтың белгіленуі, Жазушылар одағының үш ірі жобасының жүзеге асуы да мемлекет тарапынан жасалып жатқан қадамдардың бар екенін көрсетеді.
Алайда әдебиетті дамытуға бағытталған шаралар мен кітап шығару көлемінің арасында сәйкессіздік байқалады.
Министрліктің өз дерегі бойынша, 2025 жылдың соңына дейін мемлекеттік тапсырыспен 118 түрлі кітап 236 мың данамен жарық көруі тиіс. Салыстыру үшін. 2023 жылы 134 атау бойынша 346 мың даналық кітап басылғаны мәлімделген. Яғни жаңа жоспар сәл азырақ.
Ұлттық мемлекеттік Кітап палатасы жариялаған соңғы толық статистика 2021 жылға тиесілі. Сол жылы елде 5197 кітап пен брошюра басылған. Жалпы таралым 12,5 миллион дана. Алайда соның басым бөлігін оқулықтар мен оқу құралдары құрайды. 9,3 миллионы мектеп оқулықтары, тағы шамамен 1 миллионға жуық бөлігі оқу бағдарламалары мен әдістемелік құралдар. Кең мағынасындағы көркем әдебиет пайызы айтарлықтай төмен.
Бұл нені білдіреді?
Қазақстанда оқу мәдениетін дамытуға бағытталған бастамалар болғанымен, баспа нарығындағы негізгі өнім оқулықтар екені рас. Көркем әдебиетке, драматургияға, балалар әдебиетіне арналған инвестиция көлемі тым шектеулі. Қолжетімді, заманауи, сапалы әдебиеттің кең таралуы үшін бұл жеткіліксіз.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев 2023 жылы балаларды гаджетке тәуелділіктен арылту мақсатында «Балалар кітапханасы» бағдарламасын қолға алуды тапсырған. Сонда да кітап дүкендеріндегі баға, өңірлердегі кітапхана қоры, жас авторларды қолдау жүйесі сияқты мәселелер әлі өткір.
Әдебиетшілердің еңбегі оқырманға жетуі маңызды. Жастар кітап оқымайды деу жеңіл. Оларға ұсынылатын сапалы контент пен мотивация қалыптастыру әлдеқайда қиын шаруа.
Не істеу керек
• Мемлекеттік тапсырыстың басым бөлігін көркем әдебиетке бағыттау
• Баспа саласын салықтық жеңілдіктермен қолдау
• Аймақтағы кітапханаларды жаңартып, кітап жеткізуді күшейту
• Қазақ тіліндегі балалар әдебиетінің санын және сапасын арттыру
• Жас қаламгерлерге ұзақ мерзімді қолдау бағдарламаларын енгізу
Қоғам рухани сұранысқа ие болуы үшін алдымен сол рухани азық қолжетімді болуы шарт. Қазір Қазақстан әдебиетке аз емес ақша бөлгендей көрінгенімен, тікелей көркем әдебиетке бағытталған ресурстар салыстырмалы түрде мардымсыз.
Сұрақ сол қалпында.
Біз шынымен әдебиетті дамытуға қажет деңгейде инвестиция салып отырмыз ба? Жауабы сандарда тұр.