Қазіргі заманның басты құндылығы – адамның қадір-қасиетін қорғау. Қоғамның әділеттілігі әрбір азаматтың мүмкіндігіне емес, сол мүмкіндікке қолжетімділік теңдігіне байланысты өлшенеді. Осы тұрғыдан алғанда, Алматы қаласы ерекше қажеттіліктері бар адамдардың өмір сүру сапасын жақсарту, олардың құқықтарын қорғау, қоғамда теңдік пен құрметті орнықтыру бағытында көптеген жүйелі шараларды жүзеге асырып келеді.
Мүмкіндігі шектеулі адамдар – қоғамның белсенді мүшелері
Мүгедектігі бар жандар тек қолдауды қажет ететін адамдар емес, олар – шығармашылықпен айналысатын, жұмыс істейтін, ел дамуына үлес қосатын белсенді тұлғалар. Алматы қаласында:
- 55 мыңнан астам мүмкіндігі шектеулі азамат тұрады;
- Олардың 6 мыңға жуығы – еңбекке жарамды жасында;
- Соңғы үш жылда ерекше қажеттіліктері бар 1 500-ден астам адам тұрақты жұмысқа орналастырылған;
- 800-ден астам мүгедектігі бар студент колледждер мен жоғары оқу орындарында білім алуда.
Алматыда олар үшін инфрақұрылым, әлеуметтік қызметтер мен жұмыспен қамту салаларында нақты нәтижелерге қол жеткізілуде. Мұның бәрі олардың әлеуетін ашып, қоғамда өз орнын табуына жол ашады.
Қолжетімді орта – физикалық емес, рухани кеңістік
Инклюзивті қоғам құру тек пандус пен лифт орнатудан тұрмайды. Ол – адам санасындағы кедергілерді жоюдан басталады. Осы бағытта Алматыда бірқатар маңызды шаралар қолға алынған:
- "Қолжетімді Алматы" жобасы аясында әкімшілік ғимараттар, мектептер, ауруханалар мен мәдениет үйлері ерекше жандарға бейімделіп, қолжетімділіктің интерактивті картасы жасалды;
- Қоғамдық көліктер 90%-ға дейін бейімделді – дыбыстық хабарламалар, орын саны, қозғалыс кестесі туралы мәліметтер инклюзивті талаптарға сай;
- Қала құрылысы және жаңғырту жобаларына универсалды дизайн қағидалары енгізілді;
- Smart-city бастамасы аясында мемлекеттік қызметтердің басым бөлігі онлайн форматқа ауыстырылып, ерекше азаматтарға қолжетімділік жеңілдетілді.
Физикалық кедергілерді жоюмен қатар, психологиялық және әлеуметтік тосқауылдарды да еңсеру – басты міндеттердің бірі.
Патернализмнен – ынтымақтастыққа
Ерекше қажеттілігі бар адамдарға тек көмекке зәру деп қарау – патернализмнің көрінісі. Бұл – қоғамның даму жолындағы шектеу. Алматыда бұл көзқарасты өзгерту үшін:
- Ерекше азаматтардың қоғам өміріне толыққанды қатысуын қамтамасыз ететін заңдар мен бағдарламалар қабылдануда;
- Қоғамдық кеңестерге, форумдарға, талқылауларға мүгедектігі бар тұлғалар тікелей қатысады, өз мәселесін өзі көтеріп, шешім қабылдауға ықпал етеді;
- Әлеуметтік кәсіпкерлік пен өзін-өзі жұмыспен қамту салаларында ерекше жандардың жеке бастамаларына қолдау күшейтілді;
- "Ардақты өмір", "Мүмкіндік сенде", "Жеңу жолы" секілді мотивациялық жобалар арқылы олардың табысты бейнесі насихатталуда.
Осылайша, патернализм мен масылдықтың орнын – ынтымақтастық, өзара қолдау мен серіктестік идеялары басуда.
Қоғамдық сана мен мәдениет: құрмет, түсіністік, қабылдау
Инклюзивті мәдениет қалыптастыру – әр азаматтың бойында өзгелерге құрметпен қарау, түрлі ерекшеліктерді қабылдау және теңдікке ұмтылу сынды адамгершілік құндылықтарды нығайтумен тығыз байланысты. Алматыда бұл бағытта:
Мектептерде «Инклюзия сабағы», «Қамқорлық апталығы», «Әркім маңызды» тәрбие сағаттары өткізіледі;
Қоғамдық науқандар – "Қарама, көмектес!", "Мен сені көремін", "Бірге өмір сүреміз" арқылы инклюзия идеялары ақпараттық кеңістікке белсенді енуде;
Бейнежазбалар мен әлеуметтік жарнамада ерекше жандардың жетістіктері, өмірі, арманы мен табандылығы көрсетіліп, стереотиптер бұзылуда;
БАҚ-та мүгедектігі бар адамдар «батыр» немесе «аянышты кейіпкер» ретінде емес, тұлға ретінде бейнеленуде.
Бұл – қоғамның рухани өсуінің, мәдениетінің жоғары деңгейінің көрінісі.
Тең құқық – тек заңда емес, өмірде
Алматыда заңнамалық нормаларды нақты өмірде жүзеге асыру мақсатында:
- Мүгедектігі бар адамдармен жұмыс істейтін барлық ұйымдарға арналған әдістемелік нұсқаулықтар дайындалды;
- Мемлекеттік мекемелерге инклюзивтілікті сақтау бойынша сапа стандарттары бекітілді;
- "Digital Almaty" жүйесі арқылы инклюзивті қызметтер мониторингі жүргізіледі – азаматтар онлайн түрде шағым түсіріп, ұсыныс бере алады;
- Инклюзивті жұмыс орындарын қалыптастыру үшін жұмыс берушілерге салықтық жеңілдіктер мен субсидиялар қарастырылған;
- Әлеуметтік қызметкерлерге, дәрігерлерге, мұғалімдерге арналған инклюзивті коммуникация курстары енгізілді.
Бұның бәрі тек бір реттік акциялар емес, жүйелі саясат пен орнықты көзқарастың жемісі.
Баршаға ортақ қала – баршаға тең мүмкіндік
Алматы – тек дамыған мегаполис емес, қоғамдағы әртүрлілікті байлық деп танитын орта. Ерекше қажеттілігі бар азаматтарды шетке ығыстырмай, олардың дауысы естіліп, әлеуеті іске асатын қоғам қалыптасып келеді.
Инклюзия – тек әлеуметтік міндет емес, бұл – гуманизмнің, азаматтық жауапкершіліктің, болашақ ұрпақ алдындағы борыштың көрінісі. Біз бір-бірімізге ұқсамасақ та, құндылығымыз бірдей. Өйткені әр адам – қоғам үшін маңызды.
Теңдік пен құрмет – бұл артықшылық емес, бұл – әр адамның табиғи құқығы.