ТАРИХИ ТҰЛҒА, ТАҒДЫР ТАЛҚЫСЫ
Зейнеп (орыстар оны Елизавета деп атаған) Бөкейханова 1903 жылы 8 мамырда Петерборда дүниеге келіп, 1971 жылы 23 маусымда Мәскеуде өмірден өтті. Ол Кеңес Одағында түсік тастау тақырыбын алғаш зерттеген қазақ ғалымы болып саналады. Оның "Аборт жасатудың әлеуметтік-гигиеналық проблемасы" атты докторлық диссертациясы осы тақырыптағы алғашқы ауқымды ғылыми еңбек ретінде бағаланды. Сонымен қатар, ғалымның "Отбасының әлеуметтік-гигиеналық аспектілерін реттеу" атты монографиясы жарық көріп, СССР тарихында түсік тастау мәселесіне арналған №1 еңбек деп танылды. Бүгінде Ресейдің медициналық оқу орындарында бұл зерттеу әлі күнге дейін оқу процесінде қолданылып келеді. Бірақ, өкінішке қарай, түсік тастау мәселесі қазіргі қоғамда да өзекті күйінде қалып отыр.
ӘКЕСІНІҢ ҚАНЫН ЖҰТҚАН ҚЫЗ
Зейнеп Әлиханқызының фотосына қарасаңыз, тура әкесін – Әлихан Бөкейханды көргендей боласыз. Оны білетіндер сұлу, парасатты, ақылды, ұстамды жан болғанын айтады. Бірақ тағдыры оңай болған жоқ...
Әкесі – Алаш қозғалысының жетекшісі болғаны үшін сталиндік қуғын-сүргіннің құрбанына айналды. Зейнептің өміріндегі ең үлкен трагедия – сүйген жары Смағұл Сәдуақасовтың да сталиндік режимнен жапа шегуі. Кеңес үкіметінің қыспағынан кейін ол Мәскеуде оқшауланып, қуғын-сүргіннен аман қалу үшін барын салды. Бірақ жанын жұтқан ауыр қайғы баласынан айырылған кезде еселеп түсті...
ҒАЛЫМНЫҢ ЖЕТІСТІКТЕРІ НЕГЕ МОЙЫНДАЛМАДЫ?
Зейнеп Әлиханқызының ғылыми жетістіктері Кеңес билігі тарапынан бірнеше рет ескерусіз қалдырылды. Оның еңбектері медицинаға қосқан зор үлесімен ерекшеленсе де, билік оны бірнеше мәрте жұмыстан шығарып, зерттеулеріне тыйым салды. Себебі Кеңес үкіметі аборт мәселесін саяси құрал ретінде пайдаланып, оның теріс әсерлерін зерттеген ғалымдарды шеттеткен.
Зейнеп Әлиханқызы өмірінің соңына дейін ғылыми еңбектермен айналысып, медицинаға зор үлес қосты. Бірақ тағдыр тәлкегіне түскен ғалым-дәрігер күйзелістен жүйкесі сыр беріп, өмірінің соңғы жылдарын ауыр халде өткізді.
Бұл – бір отбасының ғана емес, бір дәуірдің трагедиясы. Бұл – Алаш арыстарының асқақ рухын сөндірмеуге тырысқан ұрпақтың тағдыры.
Біз осындай тұлғаларды ұмытпауға және олардың еңбектерін насихаттауға тиіспіз!
