Психикалық денсаулық орталықтары халықтың психикалық денсаулығын сақтауда маңызды рөл атқарып, адамдарға тәуелділікпен күресуге көмектеседі. Ақтөбе облыстық психикалық денсаулық орталығының психиатр-нарколог дәрігері Гүлбаршын Жеткеншекқызы Базарбаевамен сұхбат барысында біз орталықтардың жұмысымен, олардың психикалық бұзылулар мен тәуелділікті емдеудегі рөлімен, сондай-ақ пациенттерге толыққанды өмірге оралуға қалай көмектесетіні туралы ақпаратпен көбірек таныстық,- деп хабарлайды newsroom.kz
- Гүлбаршын Жеткеншекқызы, айтыңызшы, психикалық денсаулық орталықтары дегеніміз не және олардың денсаулық сақтау жүйесіндегі басты рөлі қандай?
- Психикалық денсаулық орталықтары (ПДО) – бұл психикалық ауытқулары мен тәуелділігі бар адамдарға кешенді көмек көрсететін мамандандырылған мекемелер. Кәдімгі медициналық орталықтардан айырмашылығы –мұнда дәрі-дәрмекпен емдеу ғана емес, сонымен қатар психотерапиялық көмек, оңалту бағдарламалары ұсынылады. Біздің мақсатымыз – аурудың белгілерін жою ғана емес, тәуелділікті жеңу немесе психикалық жағдайды тұрақтандыру арқылы адамға қалыпты жағдайға оралуға көмектесу.
- Неліктен психикалық бұзылулардың немесе тәуелділіктің алғашқы белгілерінде ПДО-ның көмегіне жүгіну өте маңызды?
- Негізгі мәселе – психикалық бұзылулар мен тәуелділіктер ерте кезеңдерде айқын болмауы мүмкін. Оларды өз бетінше анықтау оңай емес, өкінішке орай, көптеген адамдар проблемаларды өз бетінше шешуге тырысады, ал бұл жағдайды көбінесе нашарлатады. ПДО-да білікті психотерапевт, нарколог, психиатр, психологтар және басқа да терапевт, невролог, окулист, гинеколог, физиотерапевт сияқты арнайы мамандар жұмыс істейді, олар мәселені дәл анықтап, жеке емдеу жоспарын жасай алады. Бұл рецидив қаупін азайтуға және нәтижеге тезірек жетуге көмектеседі.
- ПДО-да емдеу процесі қалай ұйымдастырылғаны туралы толығырақ айта берсеңіз.
- Біздің тәсіл-амалымыз кешенді емдеуге негізделген. Дәрі-дәрмек әдістерін де, психотерапияны да қолданамыз. Психотерапияемдеу процесінің маңызды бөлігі болып саналады, өйткені ол пациентке оның жағдайының себептерін түсінуге және олармен күресуді үйренуге көмектеседі. Біз адам өмірінің эмоционалды, физикалық және әлеуметтік компоненттерімен жұмыс істейміз, бұл пациенттерді тиімдірек қалпына келтіруге және рецидивтің алдын алуға мүмкіндік береді.
- Белсенді емдеу аяқталғаннан кейін пациенттерге ұзақ мерзімді қолдау қаншалықты тиімді?
- Ұзақ мерзімді қолдау аса маңызды. Тәуелділік пен психикалық бұзылуларды емдеу бір сәттік процесс емес және көптеген пациенттер негізгі емдеу курсынан кейін де тұрақты күтімді қажет етеді. Бұл дәрігерлермен тұрақты консультациялар және қолдау топтары болуы мүмкін. Оңалту ұзақ жол екенін есте ұстаған жөн және біз пациенттерді оның барлық кезеңдерінде қолдауға әрқашан дайынбыз.
ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің деректері бойынша, 2023 жылдың соңында диспансерлік және консультациялық бақылауда тұрған психобелсенді заттарды қолданумен байланысты психикалық бұзылулар және мінез-құлықтың бұзылуларымен ауруға шалдыққандар саны 91 мыңнан астам адамды құрады, оның ішінде алкогольді қолдану нәтижесінде – 77 мыңнан астам адам, бұл 2022 жылмен салыстырғанда шамамен 2 мың адамға төмен. Бұл нәтиже емдеудің барлық кезеңдерінде кешенді оңалту жұмыстарын жалғастыру және пациенттерді қолдау қажеттілігін көрсетеді.
- ПДО-да жүргізетін профилактикалық жұмыс қаншалықты маңызды?
- Алдын алу – біздің басымдықтарымыздың бірі. Біз пациенттермен және олардың отбасыларымен жұмыс жасау арқылы аурулар мен тәуелділіктің алдын алуға тырысамыз. Адамдарға проблемалардың белгілерін ерте танып, уақытында көмекке жүгінуге үйрететін білім беру бағдарламаларын жүргіземіз. Неғұрлым көбірек адамдарға тәуекелдер туралы хабарласақ, соғұрлым ауыр зардаптардың алдын алу мүмкіндігі жоғары.
- Пациенттердің туыстарымен жұмыс туралы айтып беріңізші. Олар емдеу процесінде қандай рөл атқарады?
- Туыстар өте маңызды рөл атқарады. Көбінесе олар жақындарының мінез-құлқындағы өзгерістерді бірінші болып байқайды. Біз оларға науқасты қалай қолдау керектігін жақсырақ түсінуге, психологиялық көмек көрсетуге және қиын жағдайларда өзін қалай ұстау керектігін түсінуге көмектесеміз. Отбасының белсенді қатысуынсыз оңалту процесі айтарлықтай қиын болуы мүмкін.
- Негізгі мәселелердің бірі – психикалық ауру мен тәуелділікке байланысты стигма. Сіздер онымен қалай күресесіздер?
Бұл шынымен де үлкен проблема. Көбісі сынаудан қорқып, көмек сұраудан сескенеді. Біздің міндет – психикалық бұзылулар мен тәуелділіктер басқа аурулар сияқты екенін және олар кәсіби емдеуді қажет ететінін көрсету. Біз адамдар өз проблемалары туралы ашық айта алатын және сынаудан қорықпай қажетті көмек ала алатын сенім мен қолдау атмосферасын құруға тырысамыз.
- Осындай мәселелерге тап болып, көмек сұраудан тартынғандарға қандай ұсыныс берер едіңіз?
- Ең бастысы – алғашқы қадам жасаудан қорықпау. Егер сізде немесе сіздің жақындарыңызда психикалық денсаулық немесе тәуелділік проблемалары бар деп ойласаңыз, маманның көмегіне жүгінуді кейінге қалдырмаңыз. Көмекке қаншалықты ерте жүгінесіз, қиындықтарды жеңу соншалықты оңайырақ болады. Есігіміз қолдау мен емді қажет етіп келгендердің барлығына әрқашан ашық.
- Сұхбат үшін рақмет!