Қазақстанда да, әлемде де VISA мен MasterCard орындарын жоғалтып жатыр

Қазақстандық эмитенттер шығарған және ҚР аумағында және одан тыс жерлерде пайдаланылған төлем карталары бойынша ақша айналымы биыл қаңтар–мамыр айларында 59,6 трлн теңгені құрады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда бірден 35,6% көп, деп хабарлайды newsroom.kz. Карта айналымының үштен екісінен астамы жергілікті жүйелерге тиесілі: 40,7 трлн теңге, 2022 жылғы қаңтар–мамырмен салыстырғанда 37,6% көп. Айта кету керек, бір жыл бұрын айналымдағы жергілікті жүйелер үлесі 43% болса, 2019 жылы небәрі 0,4% болған. Халықаралық жүйелердің қазақстандық төлем карталары бойынша айналым үлесі бір жыл ішінде 32,7%-дан 31,7%-ға дейін төмендеді, дегенмен 2023 жылғы қаңтар–мамырда көлем 18,9 трлн теңге болды, бұл бір жыл бұрынғыдан 31,4% көп. Еске салайық: қазіргі уақытта ҚР-да төлем карталарын шығаруды 18 банк пен «Қазпочта» АҚ жүзеге асырады. Бұл ұйымдар VISA International, MasterCard Worldwide, UnionPay International, American Express International және Diners Club International халықаралық жүйелерінің карталарын шығарады және таратады. Сонымен қатар, ҚР банктері жергілікті жүйелердің төлем карталарын шығарады: Altyn Card — «Қазақстан Халық Банкі» АҚ, Citibank Kazakhstan — «Ситибанк Қазақстан» АҚ және Kaspi.kz жүйесі — «Kaspi Bank» АҚ. Қазақстандық төлем карталарындағы айналымдағы жергілікті жүйелер VISA International және MasterCard Worldwide сияқты халықаралық жүйелермен алшақтықты кеңейтеді. Айта кету керек, VISA мен MasterCard тек Қазақстан нарығында ғана емес, бүкіл әлемде өз үлесін жоғалтып жатыр. Nilson Report 2022 жылғы есебінше, дүние жүзіндегі сауда нүктелері мен банкоматтарында қабылданған VISA, UnionPay, MasterCard, American Express, JCB және Diners Club/Discover халықаралық жүйелерінің карталары бойынша айналым алғаш рет 40 трлн АҚШ долларынан асты (жергілікті жүйелер есепке алынбаған). Бұл ретте VISA 35% үлесімен өзінің көшбасшылығын қытайлық UnionPay-ге беріп қойды. Қытайлық жүйенің үлесі 2022 жылы 40% болды. Үздік үштікті жабады MasterCard — 20%. Қазақстандық эмитенттердің халықаралық жүйелерінің төлем карталары бойынша айналымда VISA көшбасшылығын сақтауда. Мәселен, биыл қаңтар–мамыр айларында жүйенің үлесі бір жыл бұрынғы 73,8%-дың орнына 71,4%-ды құрады. Одан кейін MasterCard келеді, ал мұнда үлес төмендеді, 24%-дан 16,4%-ға дейін. Басқа халықаралық жүйелер 12,3%-ды құраса, былтыр қаңтар-мамыр айларында бұл көрсеткіш небәрі 2,1% болған. Бір қызығы, қолма-қол ақшасыз төлемдерде жергілікті қазақстандық жүйелердің төлем карталары басым, 2023 жылғы қаңтар–мамырда олардың үлесі 76,9%-ды құрады. Сонымен қатар, 2019 жылы жергілікті жүйелердің карточкалары арқылы қолма-қол ақшасыз төлемдер бар болғаны 1%-ды құраса, 99%-ы халықаралық жүйелердің карталарына тиесілі болған. Қазақстандық эмитенттердің төлем карталарынан қолма-қол ақша алу сегментінде кері жағдай байқалады. Халықаралық жүйелер карталарының қолма-қол ақшаны алу көлеміндегі үлесі төмендегенімен, әлі де басым, 82%. Ал бір жыл бұрын 90,7% және 2019 жылы 100% дерлік болған. Жергілікті жүйелердің төлем карталарының қолма-қол ақшаны шығарудағы үлесі бір жылда 9,3%-дан 18%-ға дейін өсті.