Руханият

4–10 жас: баланың мінезі дәл осы кезеңде қалыптасады

Жанар Ғарифоллақызы

Психологтар мен педагогтар бір пікірге келеді: 4 пен 10 жас аралығы — баланың мінезі, эмоциясы мен өмірге көзқарасы қалыптасатын ең шешуші кезең. Дәл осы уақытта бала «қандай адам боламын?» деген сұраққа бейсаналы түрде жауап жинай бастайды. Кейін ересек өмірде көрінетін көп қасиеттің тамыры осы жылдарда жатады.

Неге дәл 4–10 жас маңызды?

Бұл кезеңде бала:

  • өзін жеке тұлға ретінде сезіне бастайды;
  • «жақсы» мен «жаманды» ажыратады;
  • ережені түсінеді, бірақ оны не үшін сақтау керегін ересектерден көреді;
  • үлкендердің сөзінен гөрі ісін көбірек көшіріп алады.

Сондықтан ата-ана мен айналаның ықпалы бұрынғыдан да күштірек болады.

Мінез қалай қалыптасады?

1. Үйдегі атмосфера арқылы

Балаға ең үлкен мектеп — оның үйі.

Үйде айқай көп болса — бала агрессияны қалыпты деп қабылдайды.

Үйде тыңдау, сабыр бар болса — ол да солай үйренеді.

Баланы үнемі салыстырып, кемсіту — өзіне сенімсіздік тудырады.

👉 Бала ата-ананың айтқанын емес, көрсеткенін сіңіреді.

2. 4–6 жас: эмоцияны тану кезеңі

Бұл жаста бала:

ашуын, ренішін, қуанышын қалай білдіруді үйренеді;

жылау, қыңырлық арқылы ішкі күйін жеткізеді.

Егер осы кезде:

  • «жылама»,
  • «ұят»,
  • «еркелеме»

деп сезімді басып тастасақ, бала эмоциясын дұрыс басқаруды үйренбей қалады.

3. 7–10 жас: жауапкершілік пен әділет сезімі

Мектеп жасында:

  • әділдікке сезімталдық күшейеді;
  • мақтау мен сын мінезге тікелей әсер етеді;
  • бала өзіне баға бере бастайды.

Осы кезеңде үнемі:

  • тек нәтижеге баға беру,
  • қатені бетіне басу

баланың ішкі мотивациясын әлсіретуі мүмкін.

Қандай қасиеттер дәл осы жаста қалыптасады?

4–10 жаста көбіне:

  • өзіне сенім немесе сенімсіздік;
  • жауапкершілік;
  • адамдармен қарым-қатынас стилі;
  • қиындыққа реакция (қашу ма, күресу ме);
  • шындыққа көзқарас
  • қалыптасады.

Кейін мұның бәрін өзгерту мүмкін, бірақ әлдеқайда қиын.

Ата-ана не істей алады?

✔️ Тыңдай білу

Бала сөзі «маңызды емес» болып көрінсе де, ол үшін өте маңызды.

✔️ Шекара мен жылылықты қатар ұсыну

  • бәріне рұқсат беру де,
  • тым қатал болу да

мінезді бұзады.

✔️ Қателікке мүмкіндік беру

Қате — тәрбиенің жауы емес, керісінше оның бір бөлігі.

✔️ Өз мінезін бақылау

Баладан талап еткен қасиет ата-ананың өзінде де болуы керек.

Қорытынды

4–10 жас — баланың тағдыры шешіліп кететін уақыт емес,
бірақ оның бағыты дәл осы кезеңде анықталады.

Бұл жылдары бала:

сіздің сөздеріңізді емес,

сіздің күнделікті қарым-қатынасыңызды
өмір бойы есінде сақтайды.

Сондықтан мінсіз ата-ана болу шарт емес.
Түсінетін, тыңдайтын, тұрақты ересек болу — жеткілікті.