Неге кей балалар бәрінен қорқады?
Бала бойындағы қорқыныш — табиғи құбылыс. Дегенмен кей балалар шамадан тыс қорқақ, тұйық болып өседі. Олар бейтаныс адамдардан, қараңғылықтан, дәрігерден, тіпті қатты дыбыстан шошиды. Мұндай үрейдің астарында не жатыр? Қалай жеңуге болады?
🧠 Қорқыныш — баланың өзін қорғау тетігі
Психологтар қорқынышты адамның бойындағы қорғаныс реакциясы деп түсіндіреді. Яғни бала қорыққанда оның ағзасы «қауіптен сақтан» деген белгі береді. Бұл — қалыпты жағдай. Бірақ қорқыныш тым жиі және себепсіз пайда болса, ол баланың дамуына, өзіне сеніміне кедергі келтіреді.
👶 Ерте жастағы қорқыныштың басты себептері
Ата-ананың шамадан тыс уайымы.
Үнемі «құлап қаласың», «ауырып қаласың», «ана жаққа барма» деп қорқытып өсірген бала айналасынан қауіп іздеуді үйренеді.
Қатаң немесе суық тәрбие.
Үйде ұрыс-керіс, айқай көп болса, бала өзін қорғансыз сезінеді. Әсіресе әке немесе анасының ашулы мінезі балада тұрақты үрей тудырады.
Қорқынышты мультфильмдер мен ойындар.
Кейде баланың қиялы мен шынайы өмірдің арасы айқын бөлінбейді. Теледидардағы немесе телефондағы қорқынышты көріністер баланың жадында нақты қауіп ретінде қалып қояды.
Күтпеген оқиғалар.
Иттің үріп кетуі, қатты дауыс, кенеттен жарықтың сөнуі — мұның бәрі кішкентай бала үшін үлкен стресс.
Ата-ананың өз қорқынышы.
Балалар ересектердің көңіл-күйін тез сезеді. Егер ата-анасы жиі алаңдап, қорқып жүрсе, бала да соны қабылдап, соған бейімделеді.
💬 Қорқақ бала — әлсіз емес
Маңыздысы — қорқақтығына бола баланы сөгу немесе ұялтпау. «Сен ұлсың ғой, неге қорқасың?» немесе «басқалардан ұят!» деген сөздер баланың ішкі сенімін бұзады. Қорқыныштың артында көбіне сезімталдық, қиялдың күштілігі мен бақылағыштық жатады. Бұл қасиеттерді дұрыс бағытқа бұрса, бала шығармашыл әрі жанашыр болып өседі.
🌱 Ата-ана не істеуі керек?
✅ Баланы тыңдаңыз.
Қорқып тұрғанын мойындаған кезде жазғырудың орнына: «Иә, сен қорқып тұрсың, мен сені түсінем» деу — баланың сенімін арттырады.
✅ Қорқынышты ойынмен жеңіңіз.
Мысалы, егер бала қараңғыдан қорықса, «жарық жағып, қасқырды қуайық» деген сияқты ойынды ойнауға болады.
✅ Қауіпсіз орта жасаңыз.
Үйде жылы қарым-қатынас, түсіністік болса, бала өзін қорғалған сезінеді.
✅ Телефон мен теледидарды шектеу.
Қорқынышты бейнелер мен жаңалықтардан алшақ болған жөн.
✅ Психологпен кеңесіңіз.
Егер қорқыныш ұзаққа созылып, ұйқысы, көңіл-күйі бұзылса — маман көмегі қажет.
💖 Есте сақтаңыз
Қорқақ бала — қорғансыз емес. Ол тек әлемді әлі зерттеп жүр. Ата-ананың жылы сөздері мен түсіністі қарым-қатынасы — ең жақсы ем.
Бала өзін қауіпсіз сезінсе, оның жүрегіндегі қорқыныш та біртіндеп сейіледі.
📍 Балаға сенім сыйлаңыз — ол өз әлемінен қорықпайды.