Өзбекстанда алаяқтар рәсімдеп кеткен микронесиелерден азаматтарды босатуы мүмкін
Өзбекстанда азаматтарды олардың атына заңсыз рәсімделген микронесиелерді төлеуден босату мәселесі қаралуда. Бұл бастама киберқылмыспен күреске арналған президент төрағалығындағы жиында айтылды.
Бір қарағанда, шешім әділ әрі қисынды көрінеді: егер адам несие туралы білмесе, оны төлеуге міндетті болмауы керек. Бірақ іс жүзінде жағдай әлдеқайда күрделі — нағыз «жәбірленуші» мен өз деректерін абайсызда берген адамның арасындағы шекараны қалай ажыратуға болады?
Микронесиелер тек жеке деректердің ұрлануы арқылы ғана емес, азаматтың өзі алаяқтарға өз еркімен мәлімет бергеннен кейін де рәсімделеді. Бұл көбіне сенгіштік, қорқыныш немесе хабарсыздық салдарынан орын алады. Мысалы:
- адам өзін «банк қызметкерімін» немесе «құқық қорғау органынанмын» деп таныстырғандарға SMS-кодтар мен құжат көшірмелерін өзі жіберген;
- мессенджер арқылы келген сілтемеге өтіп, деректерін жалған сайтқа енгізген;
- жеке куәлігінің суретін «ресми тексеріс» деген желеумен жіберген.
Осындай жағдайларда азамат деректерін өз қолымен бергенімен, алданған. Енді негізгі сұрақ — мұндай несие «азаматтың қатысынсыз рәсімделді» деп санала ма, әлде оған «өзі кінәлі, төлеу керек» деп айтыла ма?
Өзбекстанда мыңдаған адам фишингтік шабуылдардың, жалған сайттар мен психологиялық қысымның құрбаны болып жүр. Егер билік жауапкершілікті тек азаматтардың өзіне жүктесе, бұл мәселе шешілмейді — алаяқтар жаңа тәсіл таба береді.
Несие адамның келісімінсіз рәсімделгенін дәлелдеу оңай емес: көп сатылы тексеріс, тергеу, тіпті сот арқылы өтуге тура келеді. Ал микронесие ұйымдары өз мүддесін қорғай отырып, «несие келісіммен рәсімделді» деп дәлелдеуге тырысады.
Сондықтан мамандар кез келген шешім нақты және қарапайым рәсімдермен бекітілуі керек дейді. Әйтпесе, алаяқтардың құрбандары тағы да кінәлі болып шығады, ал адамдар алмаған несиелерін төлеумен қала береді.