Музейге жетпей жоғалған жәдігерлер: қара нарықтың ар жағында кім тұр?
Мәжіліс отырысында археологиялық материалдардың бір бөлігінің музейлік қорға тапсырылмай, із-түзсіз жоғалатыны анықталды. Бұған байланысты артефактілердің шетелге заңсыз шығарылу қаупі жоғары екені айтылды.
Археологиялық қазбалардан табылған жәдігерлердің тағдырына қатысты бірде-бір бірыңғай жүйе жоқ екені ресми түрде айтылды. Құнды артефактілердің қайда кететінін қадағалайтын орган болмағандықтан, жылдар бойы тарихи мұра ашық түрде жоғалып келген.
Асхат Аймағанбетовтың сөзінше:
• бір бөлігі — қоймалардың түкпірінде шаң басып жатыр, ешкімнің қолы жетпейді
• екінші бөлігі — түгенделмеген, есепке алынбаған
• тағы бір бөлігі — із-түзсіз жоғалып, ұрланған болуы мүмкін
Осындай бейберекетсіздікті заңсыз іздеушілер пайдаланып, металл детекторлармен тарихи жерлерді тонап жүр. Олар тапқан құнды заттар қара нарықта сатылып, шетелдік коллекцияларға заңсыз жолмен кетіп жатыр.
«Тарихи мұрамыздың елден тыс жерге заңсыз шығарылуына жол беруге болмайды», — деді депутат.
Сондықтан заң жобасы:
1. Металл іздегіштер мен арнайы құрылғыларды лицензиясыз қолдануға толық тыйым салады
2. Заңсыз қазбамен айналысқандарға қатаң жаза енгізеді
Бұған қоса, мемлекет Археологиялық материалдардың бірыңғай мемлекеттік қорын құруды бастайды. Бұл қор:
— барлық табылған жәдігерлерді қауіпсіз сақтауға
— толық құжаттандыруға
— ғалымдар мен зерттеушілерге ашық қолжетімділік беруге мүмкіндік жасайды.
Осылайша, Қазақстан алғаш рет археологиялық мұрасын жүйелі қорғауға көшеді. Бұл қадамдар тарихи қазынамызды сақтап, елдің өткенін тонаушылардан қорғауға бағытталған. Енді қазақ жерінің мыңжылдық құндылықтары ұрлық пен көлеңкелі сауданың олжасы болмайды — мемлекеттің қорғауында болады.