Президент Қазақстанның жаһандық аренадағы жаңа зияткерлік картасын қалыптастыруда

Президент Қазақстанның жаһандық аренадағы жаңа зияткерлік картасын қалыптастыруда. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Нью-Йоркке жұмыс сапары маңызды саяси және экономикалық келіссөздермен қатар, Қазақстанның адами капиталын дамытуға бағытталған бірқатар стратегиялық кездесумен де ерекшеленді. Мемлекет басшысы әлемдік академиялық және ғылыми ортаның жетекшілерімен келіссөз жүргізіп, білім мен ғылым саласындағы серпінді жобалардың негізін қалады. Осы орайда, Kaz.inform.kz агенттігі білім берудің неліктен жоғары деңгейдегі дипломатияның негізгі элементіне айналып, бұл кездесулердің қазақстандық студенттерге, ғалымдарға және елге қандай нақты нәтиже беретіні туралы ҚР Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбектен сұрап білді...

— Саясат Нұрбекұлы, Мемлекет басшысының Нью-Йоркке сапары барысында білім мен ғылым мәселелеріне ерекше көңіл бөлінді. Неліктен бұл сала экономика және геосаясатпен қатар президенттік дипломатияның деңгейіне жетіп отыр?

— ХХІ ғасырда елдің басты капиталы табиғи ресурстар емес, адамдар, олардың білімі, құзыреті мен идеясы. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев адами капиталға инвестиция ел болашағына салынатын ең маңызды әрі тиімді инвестиция деген тұжырымдаманы дәйекті түрде алға жылжытып келеді. Күшті білім беру жүйесі мен озық ғылым – ұлттық бәсекеге қабілеттіліктің, технологиялық егемендіктің және тұрақты экономикалық өсудің негізі.

Президент әлемдік білім мен ғылым элитасының көшбасшыларымен жеке келіссөз жүргізгенде, бұл ішкі және сыртқы әлемге айқын белгі береді. Ел ішінде білім беруді дамыту жоғары деңгейдегі жалпыұлттық басымдық екенін көрсетеді. Ал халықаралық серіктестер үшін бұл қадамдар Қазақстанның әлемдік академиялық кеңістікте терең интеграцияға және ең батыл бірлескен жобаларды жүзеге асыруға дайын сенімді ойыншы екендігінің белгісі.

Дарындылар үшін жаһандық бәсекеде оқшауланып дами алмаймыз. Сондықтан Президент Қазақстан үшін әлемнің жетекші білім орталықтарының есігін өзі ашып отыр.

— Сапар барысында қол жеткізілген ең маңызды келісімдер туралы айтып өтсеңіз. Атап айтқанда, Смитсон институты мен Educational Testing Service (ETS) компаниясының басшылығымен кездесулер қаншалықты маңызды?

— Шынында да, бұл екі кездесу ғылым мен білім беру жүйеміз үшін нағыз серпіліс сипатта. Бірінші кездесу әлемдегі ең беделді ғылыми-зерттеу және мұражай кешендерінің бірі саналатын әйгілі Смитсон институтымен болды. «Болашақ» бағдарламасы аясында біздің жетекші ғалымдарды даярлаудың арнайы бағдарламасын іске қосу туралы келісімге қол жеткізілді.

Бұл қазақстандық антропологтарға, мәдениеттанушыларға, тарихшыларға және басқа да гуманитарлық әрі жаратылыстану ғылымдарының өкілдеріне бірегей мұрағаттар мен зертханаларға, сондай-ақ әлемдік деңгейдегі сараптамаларға қол жеткізудің бірегей мүмкіндігі.

Екіншіден, бүкіл білім беру жүйесі үшін одан да маңызды кездесу ETS (Educational Testing Service) компаниясының басшылығымен өтті. Бұл әлемдегі жетекші тестілеу компаниясы, яғни TOEFL және GRE сияқты жаһандық тестілерді әзірлеген.

Кездесу қорытындысы бойынша арнайы жұмыс тобы құрылады. ETS-тің үздік мамандарының жетекшілігімен және жұмылдырылуымен біздің Ұлттық бірыңғай тестілеудің (ҰБТ) әдістемесі мен мазмұны қайтадан пысықталады.

Бұл өз кезегінде көп сатылы күрделі жұмыс. Оның түпкі мақсаты – ҰБТ-ны озық әдістемеге және тест тапсырмаларының жоғары сапасына негізделген заманауи, халықаралық деңгейде мойындалған тестіге айналдыру.

— Осы екі маңызды кездесуден басқа, Қазақстан халықаралық білім беру аренасында қандай жалпы стратегияны ілгерілетіп жатыр? АҚШ-пен академиялық байланысты одан әрі кеңейту ескерілген бе?

— Мемлекет басшысы жүзеге асырып жатқан стратегия Қазақстанда жаһандық білім беру экожүйесін құруға бағытталған. Біз студенттерді шетелге жіберумен шектелмей, ел ішінде академиялық басымдықты құрып жатырмыз. АҚШ-қа жасалған сапар осы стратегияның маңызды бөлігі саналады.

Біріншіден, бұл Қазақстанға АҚШ-тың жетекші университеттерін тартуға жол ашады. Президент шетелдік беделді университеттердің филиалдарын ашу міндетін қойды. Бұл ретте Петропавлда Аризона университетімен сәтті тәжірибе бар. Нью-Йорктегі келіссөздер осы тәжірибені кеңейтуге бағытталды.

Мұндай университеттердің келуі зор мүмкіндік береді. Осы орайда үздік білім беру бағдарламаларын, басқару технологияларын, ғылыми-зерттеу тәжірибелерін трансферттеу және отандық университеттер үшін бәсекеге қабілетті ортаны қалыптастыру ескерілген.

Екіншіден, бірлескен ғылыми зерттеулерді дамыту қамтылған. Жасанды интеллект, биотехнология, «жасыл» энергетика сияқты басым салаларда америкалық университеттермен бірлескен зертханалар мен ғылыми орталықтар құруға мүдделіміз.

Бұл өз кезегінде ғалымдарымызға елден шықпай-ақ, әлемдік ғылымның алдыңғы қатарында жұмыс істеуге және жобаларын коммерцияландыруға мүмкіндік береді.

Үшіншіден, жаһандық білім беру платформаларына интеграциялау қарастырылған. Coursera сияқты алпауыттармен ынтымақтастықты белсенді түрде талқылап жатырмыз, осылайша әлемдегі ең үздік онлайн курстар біздің студенттерге қолжетімді болып, қазақстандық ЖОО-лар өз бағдарламаларын орналастыруға мүмкіндік алады.

— Президенттің осы келіссөздерге жеке қатысуының нәтижесі қандай? Өйткені, бұл мәселелердің көбін министрлік деңгейінде шешуге болатын еді. Мемлекет басшысының қатысуы нені өзгертеді?

— Мемлекет басшысының жеке қатысуы қуатты серпін береді және мультипликативті әсерге ие. Мен үш негізгі аспектіні атап өткім келеді. Біріншісі - мәртебе мен сенім. Қазақстан Президенті жетекші жоғары оқу орнының ректорымен немесе ғылыми ұйымның басшысымен жеке кездессе, бұл жағдай диалогты жоғары стратегиялық деңгейге көтереді. Бұл біздің серіктестерімізге жарияланған реформалар мен жобалардың бір ғана ведомствоның бастамасы емес, жоғары саяси ерік-жігермен қолдау тапқан ұзақ мерзімді мемлекеттік басымдық екенін көрсетеді.

Екіншісі – берілген стратегиялық құрылым. Президент жеке жобаларды талқылап қана қоймайды. Ол өңірлік білім беру және ғылыми хаб ретінде Қазақстанның болашағы туралы тұтас көзқарасты жақсы біледі.

Мемлекет басшысы білім беруді дамытудың басымдығын жаңа экономикалық модельдің міндеттерімен, индустрия 4.0 үшін кадрларды даярлау қажеттілігімен және орнықты даму мақсаттарымен байланыстырады. Осындай кешенді қадамдар ынтымақтастықты мазмұнды әрі ауқымды етеді.

Үшіншісі – күрделі ведомствоаралық мәселелерді шешу. Шетелдік университеттің филиалын ашу сияқты ірі білім беру жобаларын жүзеге асыру әртүрлі министрліктер мен ведомстволардың жер бөлу мен құрылыс мәселелерінен бастап, көші-қон және салық заңнамасына дейінгі келісілген әрекеттерін талап етеді. Президенттің қатысуы кез келген кедергілерді тез арада еңсеруге және стратегиялық маңызды бастамаларды жылдам орындауға мүмкіндік береді.

— Осы жоғары деңгейдегі келісімдердің барлығы қазақстандық қарапайым студенттердің, оқытушылар мен ғалымдардың өміріне қалай әсер етеді? Қандай нәтиже береді?

— Мұны ең маңызды сұрақ деп санаймын. Өйткені бұл күш-жігердің түпкі мақсаты – азаматтарымыздың әл-ауқаты мен өз мүмкіндіктерін толық жүзеге асыруы. Нәтижелері бірнеше деңгейде сезілетін болады.

Студенттер үшін ETS арқылы ҰБТ реформасы ЖОО-ға түсудің әділ, объективті және ашық жүйесін қамтамасыз етуді білдіреді. Бұл өз кезегінде стрессті азайтып, ұлттық тестілеуге деген сенімді арттыру деген сөз. Шетелдік жетекші университеттердің филиалдарын ашу – Қазақстаннан шықпай-ақ, әлемдік деңгейдегі диплом алу мүмкіндігі.

Ал Coursera және басқа платформалармен интеграция әлемдегі ең мықты деген профессорлардың мыңдаған курстарына қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Смитсон және басқа орталықтармен серіктестікті нығайту ғалымдар мен педагогтар үшін тағылымдамадан өтуге, бірлескен зерттеулерге және әлемнің жетекші журналдарында мақала жариялауға жол ашады.

Бұл мүмкіндік – үлкен ғылымға тікелей жол. Шетелдік ЖОО-лардың келуі бәсекелестік ортаны қалыптастырады, бұл жалақының жоғарылауына, еңбек жағдайының жақсаруына және бүкіл жүйе бойынша жоғары академиялық стандарттарға әкеледі. Жалпы ел үшін халықаралық стандарттарға сай дайындалған және экономикамыздың алдында тұрған күрделі мәселелерді шешуге қабілетті мамандардың жаңа буынын қамтамасыз етеміз.

Атап айтқанда, Президенттің бастамасымен қолға алынған бұл қадамдардың барлығы зерделі ұлт қалыптастыру мен Әділетті Қазақстан құру жолында қызмет етеді.