Алыс ауылдағы медицина: мүмкіндіктер мен түйткілдер

Қазақстан Республикасы — кең байтақ даласы, сан қырлы табиғаты және шашырай орналасқан ауылдық елді мекендері бар мемлекет. Ел халқының едәуір бөлігі ауылдық жерлерде тұрады, сондықтан ауыл тұрғындарының өмір сапасы мен денсаулығы — ұлттық деңгейдегі стратегиялық мәселе. Осы тұрғыдан алғанда, денсаулық сақтау жүйесінің ауылдағы жағдайы мемлекеттің әлеуметтік әділеттілігі мен даму деңгейінің айнасы іспетті. Бұл лонгридте Қазақстанның ауылдық денсаулық сақтау жүйесінің бүгінгі бет-бейнесі, шешілмеген мәселелері мен мүмкін бағыттары кеңінен талданады.

Ауылдағы алғашқы медициналық көмек — қолжетімділіктің іргетасы

Ауыл тұрғындарына көрсетілетін медициналық қызметтің негізі — алғашқы медициналық-санитарлық көмек (АМСК). Бұл — халық денсаулығын сақтау жүйесінің ең маңызды бөлігі. Ауылдарда бұл қызметті фельдшерлік-акушерлік пункттер (ФАП), дәрігерлік амбулаториялар мен ауылдық емханалар көрсетеді. Алайда, қазіргі таңда еліміздің кейбір шалғай ауылдарында мұндай медициналық нысандардың тапшылығы, жабдықталуының төмендігі және білікті мамандардың жетіспеушілігі — өзекті мәселе болып тұр.

Статистикаға сүйенсек, кейбір облыстарда ондаған елді мекенде медициналық пункт мүлде жоқ немесе санитарлық талаптарға сай келмейді. Халық жақын орналасқан медициналық мекемеге жету үшін 50–100 шақырым жол жүруге мәжбүр. Бұл жедел медициналық көмек қажет болған жағдайларда өлім-жітім қаупін арттырады. Мәселен, инсульт, инфаркт, босану сияқты шұғыл көмек қажет ететін жағдайларда уақыттың әр минуты адам өмірі үшін маңызды.

Кадр тапшылығы — ауыл медицинасының әлсіз буыны

Ауылдық аймақтарда медицина мамандарының тапшылығы — көп жылдан бері шешімін таппай келе жатқан мәселе. Жас мамандар ауылға баруға құлықсыз, себебі кәсіби өсу мүмкіндіктері, жалақы, тұрғын үймен қамтамасыз ету және инфрақұрылым сапасы қала деңгейінен әлдеқайда төмен. Тіпті, ауылға келген дәрігерлердің өзі көп жағдайда ұзақ тұрақтамайды, себебі ауыр еңбек жағдайы мен әлеуметтік қолдаудың аздығы оларды басқа салаға ауысуға мәжбүрлейді.

Мемлекет бұл мәселені шешу үшін “Дипломмен – ауылға” бағдарламасын жүзеге асырып келеді. Бұл бағдарлама аясында ауылға барған жас мамандарға бір реттік көтерме жәрдемақы және тұрғын үй сатып алу немесе салу үшін жеңілдетілген несие беріледі. Алайда, бұл шаралардың нәтижелілігі әлі де талқылауды қажет етеді. Тек қаржылай көмекпен шектелмей, ауыл дәрігерлерінің кәсіби дамуына, біліктілігін арттыруына, цифрлық медицинаға қол жеткізуіне жағдай жасау қажет.

Инфрақұрылым мен жабдықталу деңгейі

Көптеген ауылдық медициналық мекемелерде жабдықтар ескірген, жаңа технологиялар жоқтың қасы. Жүрек-қантамыр ауруларын, онкологияны, тіпті қарапайым УДЗ немесе рентген тексерістерін жасауға мүмкіндік беретін заманауи құрылғылар жетіспейді. Бұл диагноз қою мен емдеуде кешігулерге, ал кейде дұрыс ем жүргізбеуге де әкеліп соқтырады. Мұндай жағдай науқастың жай-күйін нашарлатуы, тіпті өлімге алып келуі мүмкін.

Цифрлық технологиялар мен телемедицинаны ауыл медицинасында кеңінен енгізу — шешімдердің бірі. Жоғары білікті мамандар шалғай ауылдардағы науқастарды онлайн кеңес беру арқылы қарап, диагноз қоя алады. Бұл, әсіресе, бейінді мамандар тапшы ауылдар үшін үлкен мүмкіндік. Алайда телемедицина тиімді болуы үшін интернет инфрақұрылымы тұрақты, кеңжолақты және барлық ауылдық аймақтарда қолжетімді болуы керек. Өкінішке қарай, бұл талап әлі де толық орындалмаған.