Қазақта кілеммен ұзатылу дәстүрі бар ма?
Мәліметтерге сүйенсек, қазақ халқында қыз ұзату салтында кілеммен ұзатылу дәстүрінің кейбір элементтері кездеседі, бірақ ол қазіргі таңда кеңінен танымал болған «кілем үстімен ұзату» үрдісі – көбіне заманауи жаңғыртылған, шоу-элемент ретінде қалыптасқан дәстүр,- деп хабарлайды newsroom.kz
Дәстүрлі түрде, қызды ұзатқан кезде:
• Атпен алып кету, кей өңірлерде — түйеге отырғызу,
• Қызға арнап жыр айту (қоштасу жыры),
• Ауылдан аттанарда ақ орамалмен шығарып салу,
• Жолға азық-түлік, жасау беру – негізгі элементтер болған.
Кілеммен ұзатылу тарихи негізі бар болғанымен, нақты рәсім ретінде қазақ халқында кең тарамаған. Дегенмен, еліміздің кейбір өңірлерінде бұл үрдіс жаңғыртылып, ұлттық салттың бір нышаны ретінде кеңінен қолданылып жүр.
Оңтүстік Қазақстан өңірлері
(Түркістан облысы, Шымкент қаласы, Жамбыл облысы)
• Бұл өңірлерде қыз ұзату салты өте сән-салтанатты түрде өтеді. Ұлттық нақыштарды сақтау мен этноэлементтерге мән беру дәстүрі жақсы сақталған.
• Қызды үйден шығарған кезде кілем немесе сырмақ төсеу кең таралған.
• Бұл рәсімнің мағынасы — қыздың жаңа өмірге ар-абыроймен, ізетпен шығуын бейнелеу.
• Көбінесе бұл рәсім жасау шығаруымен қатар жүреді.
Кілем — қазақта бағалы бұйым болғандықтан, қыздың «құтты қадамымен» бірге символ ретінде қолданылады.
Батыс Қазақстан өңірлері: (Атырау, Маңғыстау, Батыс Қазақстан, Ақтөбе облыстары)
• Батыс өңірлерде дәстүрге адалдық күшті сақталған. Дегенмен, қыз ұзату рәсімінде кілем төсеу бұрын кең таралмаған.
• Бұрынғыда қызды түйемен немесе атпен ұзату, «қыз көші» дәстүрі кең қолданылған.
Орталық және Солтүстік Қазақстан өңірлері: (Қарағанды, Ақмола, Павлодар, Солтүстік Қазақстан облыстары)
• Бұл өңірлерде қыз ұзату рәсімі негізінен қарапайым әрі мағыналық тұрғыдан терең болып өтеді.
• Кілеммен ұзату дәстүрі тарихи тұрғыда кең таралмаған.
• Қыз жасауына кілем, сырмақ, алаша қосу бар, бірақ шығарып салу кезінде төсеу кең қолданылмаған.
Шығыс Қазақстан өңірі: (Шығыс Қазақстан облысы, Семей, Өскемен қалалары)
• Қыз жасауына кілем, алаша міндетті түрде қосылады.
• Ұзату рәсімі кезінде кілем төсеу бұрын болмағанымен, қазіргі таңда ұлттық салтты жаңғырту мақсатында кейбір отбасылар арасында қолданыла бастады.