Өзімізде шығатын өнімді өгейсітеміз... (+ФОТОРЕПОРТАЖ)

Атырауда дәретхана шығаратын кәсіпкер қолдауға зәру. Биылғы жылды Мемлекет басшысы «Жұмысшы мамандықтар жылы» деп жариялауы тегін емес. Өйткені, «алма піс, аузыма түс» деп Үкіметке алақан жайғаннан гөрі екі қолымен көп іс тындыруды жөн санаған жандар арамызда аз емес. Ендеше, солардың абыройын асқақтатып, беделін биіктету арқылы азаматтарға қарапайым еңбектің құндылығын дәріптеу маңызды. Міне, Президент Қасым-Жомарт Кемелұлының да көздегені осы болса керек. Сондықтан, біз бүгін өзіміздің Атырауда дәретхана қағазын шығарып жүрген Артур Әбілқайыровтың еңбегін елге етене таныстырғанды құп көріп отырмыз.

Жұмысшы мамандығының маңызы зор

Дәретхана қағазын жасаудың қыр-сырын жақырынақ білу үшін біз Атырау қаласындағы «Химпоселок» аталып кеткен ықшамауданнан орын тепкен өндіріс цехына жол тарттық...

Артурдың айтуынша, мұндай кәсіпті ол табыс табу мақсатында емес, отандық өндірісті дамыту үшін қолға алған.

«Президенттің жұмысшы мамандықтарына зор маңыз беріп отырғаны – қуантарлық жайт. Себебі, қазір көп адам, әсіресе, жастар жағы жеңіл жұмыс жасағанды жақсы көреді. Ондай жағдайда кім елімізде өндіріспен айналысады? Бұлай жалғаса берсе, біз әбден импортқа иек артып аламыз ғой. Атыраудың да мұнайы мәңгілік емес, ол да бір күні сарқылады. Сонда болашаққа не қалдырамыз? Міне, сондықтан да мен қанша қиын болса да отандық өнімді өрістетуге бар күшімді салып жатырмын. Бірақ, бір адамның қолынан не келеді? Яғни, біз өзімізде жасалып жатқан заттарды ең алдымен өзіміз қолдануымыз керек. Шүкір, отандық өнімге жанашырлық білдіріп, Атырауда жасалған дәретхана қағазын пайдаланып жүргендер баршылық. Бірақ, көп емес. Өйткені, мен шығарып отырған өнім өте сапалы болғандықтан, бағасы да соған сәйкес. Сондықтан көбісі құны төмен ресейлік немесе қытайлық қағазды сатып алып жатады. Қалай болғанда да, қос бүйірден қымбатшылық қысқан заманда халық сапаға емес, қалтаға қарап көсілуде. Жалпы, дәретхана қағазы тұрмысқа қажетті зат болып табылады. Оны алыстан арбаламай-ақ өзімізде де өндіруге болады. Мен осы бастаманы өзімнің туған жерімде жүзеге асыруды жөн көрдім» дейді ол.

Расымен де, кейіпкер сөзінің жаны бар. Қазір кәсіпкерлердің көбісі дайын өнімді саудалаудан әрі аспайды. Алақандай Атыраудың өзінде әр аялдама сайын дәріхана, стоматология кабинеті мен тез тағам дайындайтын дүңгіршік кездеседі. Ал, өндіріс орындары қайда? Тіпті, бұрын көше бойында тізіліп тұратын етік жөндейтін орындардың өзін қазір зорға іздеп табамыз. Осындайда, Артурдың мемлекеттен еш көмек күтпестен және шикізаттың тапшылығына қарамастан отандық кәсіпті дөңгелетіп отырғанына қайран қалмасқа болмайды.

Инженер-механиктен басталған жол

Артур Атырау политехникалық институтын инженер-механик мамандығы бойынша тәмамдаған. 2003-2009 жылдары «Эмбамұнайқайрат» мекемесінде қауіпсіздік техникасының маманы, кейін цех басшысы болып жұмыс жасаған. Сөйтіп жүргенде аталған компания банкроттыққа ұшыраған. Осылайша, ол жеке кәсіп ашуға бел буған. Бағына орай, ол кезде ата-анасының жеке азық-түлік дүкені болған екен. Біраздан соң кейіпкеріміз Химпоселоктан жер алып, бизнеске бет бұрады...

- 2010 жылы азық-түлік дүкенін салдық. Бұрын бұл жерде «Салтанат» деген дүкен болыпты. Ендеше, жаңа дүкенге де жергілікті жұрт үйреніп қалған атауды қоя салдым. Екінші кәсіп ретінде көлік жуу орталығын ашқым келіп жүрді. Бірақ, уақыт өте келе оған сұраныс төмендеп кетті. Ал, шығыны – шаш-етектен. Бұл шамамен 2015-жылдар болатын. Осылай жүргенде ойыма жақсы бір идея келді: ешқашан сұраныстан түспейтін дәретхана қағазын неге шығармасқа? Алайда, оны іске асыру үшін көп қаражат керек болды. Амалсыз, астымдағы «Тойота Хайлюкс» маркалы темір тұлпарымды сатып, оның ақшасын өндіріске қажетті құрал-жабдыққа жұмсамақ болдым, - дейді ол.

Оның алдында екі таңдау тұрды: дайын қағазды кесіп, қаптайтын станок немесе дәретхана қағазын толығымен жасап шығаратын құрылғы алу. Шетелден шикізат алып Қазақстанда құрастырған көлікті отандық деуге келмейді ғой. Ендеше, бұл жерде де солай. Сондықтан Артур екінші жолды таңдады. Яғни, толыққанды өнімді өз қолымен жасап шығаруды жөн көрді. Сөйтіп, қажетті құрылғыны іздеп ол 2018 жылы Тараздан бір-ақ шықты! Іздегені табылды, бірақ өте аянышты күйде. Иесі оны алдымен 25 мың, кейін 18 мың долларға саудалапты. Ал, Атырауға әкелу үшін 650 мың және құрастыруға 800 мың теңге кеткен. 

Бұрын-соңды мұндай күрделі құрылғымен жұмыс жасап көрмеген Артур бастапқыда өте қиын болғанын айтады. Осы кезде оған нағыз қара жұмыстың қыр-сырына қанығуға тура келіпті. Себебі, ер азамат қашан да бастаған ісін соңына дейін бітіруі керек! Әйтсе де, бәрібір осы құрылғыны тауып берген делдалдың көмегіне жүгінбеске болмапты. Ал, ол өз кезегінде цехты толық іске қосу үшін 2 млн теңге (үш ай Атырауда жүріп-тұруға кететін шығынды есептемегенде) сұрапты. Амал жоқ, кейіпкеріміз оған да келіскен. Өйтпегенде ше? Егер жаңа құрылғы алса, ол бұдан да қымбатқа шығар еді. Бірақ, мұның бәрі текке кетпеді. Батыл бастаманы жүзеге асыру барысында Артур көп нәрсені үйренгенін жасырмайды. Яғни, дәнекерлеуші, ұста секілді қарапайым жұмысшы мамандықтарының мән-маңызын түсінгендей болыпты. Ақыры, 2019 жылы көптен күткен дәретхана қазағын шығаратын цех та есігін айқара ашыпты...

«Токарь да, электрик те, слесарь да болдым»

Артурдың айтуынша, өндірісті игеру оған оңайға соқпаған, көп еңбектенуге және тер төгуге тура келген. Өйткені өндіріс үнемі назар аударуды, оған күтім жасауды қажет етеді, оның ерекшеліктерін, қыр-сырын, ұсақ-түйегін білу керек, ал бұл жылдар өте келе ғана келеді.

– Үнемі электр қозғалтқыштарын, подшипниктерді, механикалық құралдарды күтіп ұстау жұмыстары жүргізіледі. Сондай-ақ, өндіріс сумен, газбен, электрмен жабдықтаумен тығыз байланысты, коммуналдық қызметтер үздіксіз қамтамасыз етілуі керек – онсыз болмайды. Өндірісте жұмыс істегенде токарьлармен, электриктермен, слесарьлармен жақын араласуға тура келеді. Сонымен қатар, қосалқы бөлшектер сататын кәсіпкерлермен де байланыс орнату керек, – деп түсіндіреді біздің сұхбаттасушымыз.

Өндіріс дамыған сайын ескі жабдықтарды кезең-кезеңімен жаңарту және ауыстыру жүргізілді. Тек өндірістік мәселелерді ғана емес, кадр мәселесін де шешу керек болды. Алайда, бұл мәселе біздің өңірде оңай шешілмейтіні белгілі. Артур кадр тапшылығын сезінетінін мойындайды. Кейде маман даярлап, үйретіп шығарасың, ал ол бір күні жұмыстан кетіп қалады. Бұл, әрине, қиын, өйткені оған уақыт, білім және күш жұмсалды.

Қызметкерлерді оқытып, дайындаумен Артур өзі айналысады. Егер адам аз да болса шағын техникалық дағдылар мен қабілеттерге ие болса, бұл өте жақсы. Бүгінде өндірісте он шақты адам жұмыс істейді, олардың кейбіріне тіпті бес жыл болған.

«Атырауда жасалған» дәретхана қағазы

Кәсіпкер өнімді шығармас бұрын оның жапсырмасы мен қаптамасына біраз уақыт жұмсауға мәжбүр болды. Өйткені нарық заңы бойынша тауарды алдымен сыртқы келбетіне қарап қабылдайды, яғни оны қалай ұсынатының және сататының маңызды.

Атырауда баспа өнімдерінің бағасы арзан емес болып шықты. Қаланың бір баспаханасында дизайн жасалып, қаптаманың сынақ партиясы басып шығарылды, бірақ ол сәл қалыңдау болып, өзіндік құны да қымбатқа түсті. Содан кейін Алматыдан қаптама жапсырмаларын жасайтын өндіруші табылды, ол әлі күнге дейін үш-төрт тонна жапсырма қағазды дайындап, теміржол арқылы жөнелтеді. Өйткені дәретхана қағаздары жеке-жеке қапталмайды, олар 24 данадан целлофан қаптамаға салынады. Жергілікті нарықта кәсіпкер олардың өндірісі мен жеткізілімін жүзеге асыратын өндірушімен келісімшарт жасады, ол бұрынғы химия зауытының аумағында орналасқан.

«Байдәулетов» цехының аумағында кәсіпкер бізге қағаз қалдықтарының дайын өнімге айналу «сиқырын» көрсетті, бұл біз үшін өте қызықты болды. Өндірістік процесс ең алдымен шикізатты дайындаудан басталады, кез келген өндірістегідей – қағаз қалдықтарын іздеу және сатып алу, тұтынушылармен байланыс орнату. Содан кейін жиналған макулатура жүк көлігімен цехқа жеткізіледі. Айта кетейік, бұл көліктің жүргізуші-экспедиторы – біздің кейіпкеріміздің өзі. Ол бүкіл қала мен облысты аралап, шикізат жинайды. Қазіргі таңда оның тұрақты жеткізу орындары бар.

Келесі кезең – шикізатты дайындау. Жеткізілген қағаз сұрыпталып, ламинатталған материалдар, қыстырғыштар, қапсырмалар, түптеулер алынып тасталады. Цехқа кіреберісте арнайы бөлінген орында барлық кіріс материалдарды сұрыптайтын жұмысшы отырады.

Ал, цехтың ішінде өте шулы – мұнда көптеген механизмдер жұмыс істейді. Барлық сұрыпталған материал қайнату қазанына су қосылып салынады, осылайша «ботқа» дайындалады. Айта кету керек, мұнда ешқандай химиялық қоспалар қолданылмайды. Құрамы өте қарапайым – макулатура мен су. Одан кейін сұйық «ботқа» электрсорғымен вибраторға жіберіледі, бұл жерде ол тағы бір рет қапсырмалар мен басқа да бөгде заттардан тазаланады. Келесі сүзгіден өткеннен кейін ол диірмен арқылы үлкен ыдысқа түседі. Бұл – болашақ қағаздың негізі. Осы ыдыстан дайын қоспа құбырлар арқылы торлы барабанға түседі, мұнда су қағаз массасынан бөлініп алынады. Одан әрі ол мата құрылғысына, кейін жартылай сұйық қағаз «янки» цилиндріне («Yankee») түседі – бұл қағаз өндірісінің негізгі элементі. Үлкен көлемдегі «янки» цилиндрі – қағаз жапырағын кептіруге арналған барабан, ол жану газдары арқылы қыздырылады. Кейін кептірілген қағаз барабанға оралып, одан дайын қағаз рулондары ретінде кесіледі.

Одан әрі технология бойынша ұзын қағаз рулондарына жапсырма қағаз жапсырылады. Соңғы кезеңде бұл рулондар кішірек бөліктерге кесіліп, 24 данадан целлофан қаптамаларға салынады, Міне, біз дүкендерден көретін өнім осылай дайындалады. Өнім сапасының негізгі көрсеткіші – қағаз тығыздығы, оның тым жұқа немесе өте қалың болмауы, жұмсақ болуы және қолдану кезінде жыртылмауы. Бұл цехта 12 сағат ішінде бір тонна макулатура өңделіп, 800 кг дайын өнімге айналады, бұл - шамамен 330 пакет.

ТҮЙІН

Артурдың айтуынша, дәретхана қағазы нарығындағы бәсекелестік өте жоғары. Бірақ ол бағаны тым көтермеуге тырысады, өйткені Ресей мен Өзбекстанның өндірушілері нарықты «билеп» отыр. Соңғы жылдары электр мен газ бағасы біраз өсті, бұл табысқа да әсер етеді. Дегенмен Артур жұмысын жалғастыруға және дамуға дайын. Мемлекеттік қолдауды пайдалану туралы сұраққа ол әзірге қарызға кірмей, қиындықты өз күшімен еңсеруге тырысқанын айтты. Алайда қажет болған жағдайда бұл мүмкіндікті де қарастыратынын жеткізді. Біз өз тарапымыздан оған сәттілік тілейміз. Өйткені осындай кәсіпкерлер жергілікті өндірісті дамытуға үлес қосып, халық тұтынатын тауарларды шығарып, жаңа технологияларды енгізіп, жұмыс орындарын құрып, салық төлеп отыр.