НДС немесе ҚҚС дегеніміз не?
Қосылған құн салығы (ҚҚС) немесе НДС (Налог на добавленную стоимость) – бұл тауарлар мен қызметтерді сату кезінде алынатын жанама салықтың бір түрі.
Бұл салықтың негізгі ерекшелігі – ол өнімнің әрбір өндіріс немесе сату кезеңінде қосылған құнға салынады, бірақ оны түпкілікті тұтынушы төлейді.
ҚҚС-тың жұмыс істеу механизмі:
1. Өндіруші тауарды сатады – өндіруші шикізатты сатып алып, оны өңдеп, дайын өнім шығарады. Ол бұл тауарды көтерме саудагерге сатқан кезде ҚҚС-ты тауардың бағасына қосады.
2. Көтерме саудагер тауарды сатады – көтерме саудагер өндірушіден тауарды сатып алып, бөлшек саудагерге сатады. Ол да ҚҚС-ты өз бағасына қосады.
3. Бөлшек саудагер тұтынушыға сатады – соңғы сатыда бөлшек саудагер тұтынушыға тауарды сатады. Бұл кезде тұтынушы ҚҚС-ты толық төлейді.
ҚҚС-тың Қазақстандағы мөлшерлемесі:
Қазақстанда ҚҚС мөлшерлемесі 12% болып белгіленген. Бұл тауарлар мен қызметтердің құнына қосылатын салық. Дегенмен, кейбір қызмет түрлеріне немесе тауарларға ҚҚС-тың төмендетілген немесе нөлдік мөлшерлемесі қолданылуы мүмкін.
ҚҚС-тың артықшылықтары мен кемшіліктері:
Артықшылықтары:
• Мемлекеттік бюджетке тұрақты кіріс көзі – ҚҚС арқылы мемлекет экономикадан тұрақты салық түсімін жинайды.
• Салық төлеудің әділдігі – әрбір кезеңде қосылған құнға салық салынады, бұл салықтан жалтару мүмкіндігін азайтады.
• Экономиканың ашықтығын арттырады – бизнестің қаржы айналымын ашық жүргізуге ықпал етеді.
Кемшіліктері:
• Тауарлар мен қызметтердің қымбаттауы – ҚҚС-тың жоғары болуы тұтынушылар үшін тауарлар мен қызметтердің бағасын көтереді.
• Кәсіпкерлерге жүктемені арттыруы – бизнес өкілдері салықтық есептілікті дұрыс жүргізуі керек, бұл қосымша әкімшілік шығындарға әкелуі мүмкін.
ҚҚС-тың экономикаға ықпалы:
• Егер ҚҚС мөлшерлемесі өссе, бұл тауарлар мен қызметтердің қымбаттауына әкеліп соғады.
• Тұтынушылардың сатып алу қабілеті төмендеуі мүмкін, өйткені бағалар өседі.
• Егер ҚҚС мөлшерлемесі төмендетілсе, бұл экономиканың дамуына ықпал етеді, себебі кәсіпкерлер мен тұтынушыларға жүктеме азаяды.
ҚҚС – көптеген елдерде қолданылатын салық жүйесінің маңызды бөлігі. Қазақстандағы салықтық өзгерістер елдің экономикалық жағдайына тікелей әсер ет