Генетика және физиология институты "Кансонар" қауымдастығымен бірлесіп, тұқымды тиімді қалпына келтіру және сақтау бойынша ұсынымдар әзірлеу үшін төбет ұлттық қазақ ит тұқымының генофондын және оны криоконсервациялау әдістерін зерделеу жөніндегі жобаны іске асыруда,- деп хабарлайды Newsroom.kz
Осыған байланысты жобаға қатысушылар, атап айтқанда "Кансонар" қауымдастығының мамандары республиканың барлық өңірлерінде белсенді жұмыс жүргізіп келеді. Сонымен қатар, мамандардың Моңғолияға сапары өткізілді. Онда белгілі болғандай, төбетке ұқсас иттерді шаруашылықта ұстайтын этникалық қазақтар жүр. Зерттеу нәтижесінде алынған бұл иттердің биоматериалдары генетика және физиология институтына жіберілді.
Қазіргі уақытта іздеу жұмыстары жалғасуда. Мәселен, "Кансонар" РА бас кинологы Инна Назаренко 3 адамның сүйемелдеуімен: жалға алынған автокөлік жүргізушісі, ветеринар және халықаралық санаттағы сарапшы Астана қаласы мен жақын маңдағы кенттер бойынша төбет тұқымды иттерді іздеу жұмысын бастады.
8 және одан жоғары иттерді ұстайтын жеке ит асыраушыларға барып, қазақ төбет стандартына сәйкес келетін иттердің саны аз болып шықты. Төбет тұқымына ұқсас иттерді ұстаған көптеген иелер қазіргі уақытта ит өсірушілер бағалайтын агрессивті сипатына, зооагрессиясына және күрес қасиеттеріне байланысты әртүрлі қоспалары бар иттердің пайдасына осы тұқымнан бас тартты. Өкінішке орай, биоматериал тек 4 иттен алынған.
Инна Назаренко атап өткендей, іздеудің келесі күні біз төбет ұлттық тұқымы Федерациясының "Asyl Qazyna" ит асыраушыларға бардық, одан 5 ит табылды. Олардың 4-і төбет тұқымына тиесілі. " иттер стандартқа сәйкес келмейді. Оларды өсіру үшін сарапшылар ұсынады, бірақ ұстау шарттары дұрыс емес. Иттерді ұстау және пайдалану жағдайларын жақсарту ұсынылды", - деді И. Назаренко.
Үшінші күні орман жинау негізінде тиісті иттер табылды. Бұған төбетті іздеуге қатысуға ниет білдірген "Asyl Qazyna" төбет ұлттық тұқымы федерациясының басшысы көмектесті. Өкінішке орай, төбет тұқымына ұқсас иттердің көптеген иелері түсініксіз себептермен иттердің биологиялық материалдарын беруден бас тартты, орындаушыларға сенімсіздікпен қарады.
Сапар барысында төбет тұқымының стандартына сай келетін иттер Астанаға, Ақмола облысына ҚР оңтүстік өңірлерінен әкелінгені белгілі болды. Бұдан шығатыны, төбетті қалада үйлер мен коттедждердің күзетшісі ретінде ұстау және пайдалану бұл ит аз танымал және САО, неміс және шығыс еуропалық шопандар сияқты тұқымдардан төмен болып келеді.
"Іздеу барысында барлық ит иелері іске асырылып жатқан Бағдарлама туралы хабардар болды, барлық қатысушыларға "Qansonar" журналы орналастырылған ақпаратпен табыс етілді", - деп түйіндеді И.Назаренко.
Дайындаған Құлбада Мәдиева