8 жылға сотталған Мұхамедиұлы мерзімінен бұрын бостандыққа шыға ала ма? Заңгер түсіндірді

20 маусым Астана қаласы Байқоңыр ауданының №2 соты Ұлттық музейдің директоры Арыстанбек Мұхамедиұлын 8 жылға соттады. Экс-министр сот кезінде  бірде-бір айқын дәлел келтірілмегенін алға тартып, бұл шешіммен келіспейтінін айтты. Тіпті сот залында ұлы Дінмұхаммед Мұхамеди төбелес шығарып, "әділдік жоқ” екенін айтып, шыр-пыр болды, деп newsroom.kz хабарлайды El.kz ақпарат агенттігіне сілтеме жасап. Алдағы уақытта Арыстанбек Мұхамедиұлы шартты түрде бостандыққа шығуға өтініш беруі мүмкін бе? Экс-министрдің жазасын шартты түрде өтеуге мүмкіндігі бар ма? Бұл туралы заңгер Агиис Орынбасарова айтып берді. Ең алдымен Судья Бағлан Ыдырысовтың экс-шенеуніктің ісіне қатысты шығарған сот шешіміне үңілейік.

Арыстанбек Мұхамедиұлы 28-баптың 3-бөлігінің ("қылмысты ұйымдастыру") және 189-баптың 4-бөлігінің 2-тармағының ("аса ірі мөлшерде кінәліге сеніп тапсырылған бөтеннің мүлкін иемдену немесе жымқыру, яғни жымқыру") баптарында көзделген құқық бұзушылықтар жасағаны үшін кінәлі деп танылсын. Арыстанбек Мұхамедиұлы мүлкін тәркілеусіз 8 жылға бас бостандығынан айырып, мемлекеттік қызметте жұмыс істеуіне өмір бойына тыйым салынсын, - делінген сот шешімінде.

Осылайша Ұлттық музейдің бұрынғы директоры және мәдениет және спорт экс-министрі Арыстанбек Мұхамедиұлына қатысты сот үкімі шығарылды.

Әрине, бұл үкім әлі түпкілікті шешім емес және айыпталушы болашақта шағымдануы мүмкін. Бірақ сотталушы Мұхамедиұлын ҚР қылмыстық кодексінің189-бабы 4-бөлігі бойынша сот шартты түрде мерзімінен бұрын босата алуы мүмкін бе? Қылмыстық кодексте шартты түрде мерзімінен бұрын босату мүмкіндігі ауыр және аса ауыр сыбайлас жемқорлық қылмысы үшін сотталған адамдарға қолданылмайды деп көзделген, - деп түсіндірді заңгер Агиис Орынбасарова.

Оның айтуынша, мұндай қылмыс бойынша сотталған адамдарды шартты түрде бостандыққа жіберу үшін арнайы критерийлер бар.

Мұндай қылмыстарды жүкті әйелдер, жас балалары бар әйелдер, жас балаларды жалғыз тәрбиелеп отырған ерлер, елу сегіз және одан жоғары жастағы әйелдер, алпыс үш және одан жоғары жастағы ерлер, бірінші немесе екінші топтағы мүгедек адамдар жасаған жағдайларда шартты түрде босату мүмкіндігі қарастырылады, - дейді заңгер.

Сондай-ақ ынтымақтастық туралы іс жүргізу келісімінің барлық шарттарын орындаған сотталғандар да бұл артықшылыққа ие бола алады. Енді «Тағайындау немесе жымқыру, яғни кінәлі адамға аса ірі мөлшерде сеніп тапсырылған бөтеннің мүлкін ұрлау» деген баптың сыбайлас жемқорлық қылмыстарына қатысы бар-жоғын түсінуіміз керек. Егер қылмыстық кодекстің мазмұнына қарасақ, біз бұл қылмыстың 6-тарауда екенін көреміз. Бөтеннің мүлкін заңсыз иемдену және меншікке қарсы өзге де қылмыстық құқықтық бұзушылықтарды соңына дейін түсінбей, бұл құқық бұзушылық сыбайлас жемқорлық емес деп түсініп қалады. Алайда, ҚР қылмыстық кодекстің 3-бабының 29-тармағына сәйкес үшінші бөліктің 189-баптарында (2-тармағында), төртінші бөлігінде көзделген іс-әрекеттер үшінші бөліктің 2-тармағында көзделген белгілер болған жағдайда да сыбайлас жемқорлық қылмыстарға жатады. Бұл бапта бөтеннің мүлкін иемдену немесе жымқыру, яғни кінәлі адамға сеніп тапсырылған бөтеннің мүлкін жымқыру мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілетті адам не оған теңестірілген адам не лауазымды адам не жауапты адам жасаған адам жасағаны көрсетілген. Егер лауазымды тұлға қызмет бабын асыра пайдаланумен байланысты іс болса - бұл адамға сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны үшін заңда белгіленген шектеулер қойылады. Бірақ, сотталушы сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасаса да, заңда мен жоғарыда атап өткен ерекшеліктер қарастырылған.

Ал Арыстанбек Мұхамедиұлына келсек, мен істің бүге-шігесіне дейін білмеймін, сондықтан бірінші кезекте үкімнің заңды күшіне енуі маңызды деп ойлаймын. Бірақ тұтастай алғанда, біз ауыр сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар кезінде шартты түрде мерзімінен бұрын босату шарасын қолдану үшін ерекше жағдайлардың бірі жас екенін түсінуіміз керек. Демек, 63 жастағы ер адамдар бұл артықшылықты пайдалана алады, - деп түсіндірді заңгер.

Арыстанбек Мұхамедиұлы 1963 жылы дүниеге келген, яғни қазір жасы 60-та. Ол 63 жасқа толғаннан кейін шартты түрде бостандыққа шығуы мүмкін. Айта кетейік, бұған дейін оның 8 жылға сотталғанын жазған едік.  Сонымен қатар, ұлы төбелес шығарған болатын.