Қазақстанның халықаралық аренадағы беделі

Биыл Қазақстан тәуелсіздігіне 30 жыл. Осы уақыт аралығында еліміз халықаралық аренада ойсыратып өз орнын алды. Бұл жол қалай басталды? Осы жайында баяндап көрсек. 1991 жылы дүниежүзінің саяси картасында жаңа тәуелсіз мемлекет Қазақстан Республикасы пайда болды. Еліміз әлемдік беделге ие болып, саяси және экономикалық байланыс орната алды. Қазақстан бір жылға жетер-жетпес уақыт ішінде 61 мемлекетпен дипломатиялық қарым-қатынас орнатты, әлемнің 106 мемлекеті елімізді егеменді ел ретінде мойындады. Осылайша, Қазақстан тәуелсіздік алған 30 жылдан кейін әлемдік саяси және экономикалық бірлестіктердің толыққанды мүшесі болып, әлемдік аренада беделді, беделді ойыншыға айналды. Картада пайда болған жаңа Қазақстан мемлекетін дүниежүзілік қоғамдастыққа «таныстыру» кезіндегі басты сын-қатерлердің бірі ядролық қарудан бас тарту – ол әлемдегі қуаттылығы жағынан төртінші ядролық арсенал болды. Оған Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев қабылдаған батыл шешім – Семей ядролық полигонын жабу және кейіннен ядролық қаруы бар мемлекет мәртебесінен бас тарту туралы жауап болды. Ядролық қарусыз мемлекет мәртебесі белгілі бір дәрежеде еліміздің әлемдік қауымдастыққа қосылған кездегі айрықша белгісіне айналды. Міне, осы жігерлі шешімнің арқасында Елбасы елімізді жаһандық отбасының беделді, сенімді мүшесі дәрежесіне көтерді. 1992 жылдың өзінде республика Біріккен Ұлттар Ұйымы мен ЮНЕСКО-ға қабылданды. Қазақстан Халықаралық валюта қорының, Халықаралық қайта құру және даму банкінің, сондай-ақ Дүниежүзілік кеден ұйымының мүшесі болып, Экономикалық ынтымақтастық ұйымына (ЭЫҰ) енді. Сол 1992 жылы Қазақстан ЕҚЫҰ – Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының толыққанды мүшесі болды.

Қазақстан және ШЫҰ

Қазақстан көрші мемлекеттермен қарым-қатынасқа ерекше көңіл бөледі. Қазақстан осы ұйымның бастауында тұрған бес елдің бірі. Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы құрылған күннен бастап Қазақстан ұйымның жұмысына белсене араласып, 2010-2011 жылдары оның төрағасы болды. Ол ШЫҰ аумағының орталығында орналасқан географиялық орналасуына байланысты ұйымда негізгі орынды алады.

Қазақстан және ИЫҰ

1995 жылы Қазақстан Ислам Ынтымақтастығы Ұйымына мүше болды [7]. Ұйым негізінен араб елдерінен тұрады, олармен қарым-қатынастары стратегиялық деп аталады. Бұл ұйымдағы ерекше жетістік – 2011 жылдың шілдесінен бері төраға болып сайлануы.

Қазақстан және ҰҚШҰ

1992 жылдың 15 мамырында Армения, Қазақстан, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан, Өзбекстан басшылары Ұжымдық қауіпсіздік туралы шартқа қол қойды. Оған Әзірбайжан 1993 жылы қыркүйекте, ал Грузия мен Беларусь 1993 жылы желтоқсанда қосылды.Қазақстан ұжымдық қауіпсіздік туралы шартқа қол қойған алғашқы 6 елдің қатарында болды. 2002 жылы Мәскеуде өткен Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарттың сессиясынан кейін қатысушы елдер шарт негізінде ұйым құру туралы шешім қабылдады. 2009 жылдың ақпан айында Ұжымдық жедел әрекет ету күштері ұйымдастырылды, оның Қазақстанда алғашқы бірлескен оқу-жаттығулары Матыбұлақ әскери полигонында өтті.

Заң ғылымдарының докторы Жамаладин Ибрагимовтың айтуынша, 1992 жылдың 2 наурызында БҰҰ-ға кіргеннен бастап Қазақстанның беделі өте жоғары болып есептеледі.

Себебі біздің мемлекеттің халықаралық қатынастардағы негізгі қағидаты Конституциямыздың 8-бабында көрсетілген. Яғни, барлық елмен татулық, көрші қатынасты ұстау, ешбір елдің ішкі мәселесіне араласпау, халықаралық мәселелерді бейбіт жолмен шешу. Сондықтан біздің елдің беделі өте жоғары. Ол тек БҰҰ-мен ғана емес, Азиядағы өзара бейбітшілік пен ынтымақтастықты қалыптастыру ұйымының, Еуропа қауіпсіздігі ынтымақтастығы, Дүниежүзілік сауда, Халықаралық валюта ұйымдарының белсенді мүшесі. Біздің елде Әлемдік діндер съездерінің өтуі де біздің елдің халықаралық аренадағы беделі мен биік мәртебесін көрсетеді. Қазақстан халықаралық аренадағы өз беделін көтеру жолындағы стратегиясын жалғастыра береді, - деді Жамаладин Ибрагимов. Спикердің айтуынша, Қазақстанның халықаралық ұйымдарға қосылуы ел үшін үлкен жетістік.

Себебі ұйымдардан ақпарат алмасу арқылы қаржы көмегін алу, озық бәсекеге қабілетті елдерден инвестиция тарту біздің елдегі инвестициялық ахуалды жақсартады. Экономикалық, экологиялық мәселелерді бірге шешіп, мамандардың шетелдегі біліктілігін арттыруға септігі мол. Сондықтан да халықаралық ұйымдарға мүше болу біздің елге көп бағыт пен бағдар  береді. Қазақстан 30 жылда қалыптастырған саяси беделі арқылы оны арттырады деп ойлаймыз. Дамыған 30 елдің қатарына ену де осы жинаған халықаралық беделдің арқасында жүзеге асады деп ойлаймын, - деді заңгер.

Осылайша, Қазақстан 40-тан астам халықаралық ұйымның, соның ішінде БҰҰ мен оның бірқатар мамандандырылған мекемелерінің (ЮНЕСКО, ЮНИДО, ИКАО және т.б.) мүшесі; МАГАТЭ,ХҚДБ, ХВҚ, IFC, ЕҚДБ, Азия даму банкі, ЭКО, ОЫҰ, ЕҚЫҰ, ТМД, ШЫҰ, ҰҚШҰ,  ядролық жеткізушілер тобы, Еуро-Атлантикалық әріптестік кеңесі және Қазақстан «Бейбітшілік үшін серіктестік» бағдарламасының құрамында бар.