Жаңалықтар

Ауғанстан қазақтары туралы не білесіз?

әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің жоғары оқу орнына дейінгі білім беру факультеті қазақ диаспорасы өкілдерімен бірге, 2010 жылдан бері Ауғанстан Ислам Республикасынан (АИР) келген жастарға да білім беруде. Екі ел арасындағы ынтымақтастық келісімшарт негізінде Ауғанстанға іссапарға барғанда, сонда тұрып жатқан қазақ диаспорасының ең беделді өкілі - Абдул Жалил Саламатзадамен кездесіп әңгімеге тартқан едім.

Қандасымыз Абдул Жалил - Құндыз провинциясында мал шаруашылығымен айналысатын, ауқатты жан. Қазақстан Үкіметінің шақыртуымен Қазақстан мен Ауғанстан арасындағы дипломатиялық қатынас орнағандығының 20 жылдығына арналған, АИР сыртқы істер министрлігінде 2012 жылдың ақпанында өткен дөңгелек үстелге қатысқан. Оның сөйлеген сөзін шетелдік және ауғандық дипломаттардың көпшілігі жылы қабылдады. Ол одан бұрын бірнеше рет Қазақтардың дүниежүзілік құрылтайына делегат болып қатысқан. Абдул Жалил жергілікті азаматтар арасында жақсы қарым-қатынасқа, беделге ие, бұрынырақ АИР Парламенті төменгі палатасы Жирга болысы депутаттығына кандидат­тығына өзін ұсынуға үміті болды. 2013 жылдың жазында Қазақстан азамат­тығын алды, бірақ әзірше Ауғанстанда тұрып жатыр. Абдул Жалил Ауғанстанда қазіргі кезде тұрып жатқан қандас­та­рымыз жайлы әңгімесінде: «Ауғанстанда тұратын қазақтар бірте-бірте Қазақстанға қоныстансақ деген үмітте, әйтсе де, қазір оған қаржылық мүмкіндіктері жоқ. Біздің елімізде де оларға мемлекет көмек көрсетпейді (оралмандарды қолдау бағдарламасы 2012 жылдың мамырында аяқталған). Олардың көпшілігі Қазақстанға көшіп келу үшін қандай да қаражат табу мақсатында өз жер учаскелерін сату мәселесімен айналысуда» ­ - деп­ ағынан жарылды.    />

Ауғанстандағы Қазақстанның консулдығынан алған мәліметтерге сүйенсек, Ауғанстанға қазақ диаспорасы өкілдерінің негізгі бөлігі шамамен өткен ғасырдың 30-жылдарында қоныстанған (бұған дейін де қазақтар көшіп келген, бірақ олардың ұрпақтары этникалық-туыстық қатынастарын және мәдени байланыстарын жоғалтқан). Қазіргі уақытта Ауғанстан Ислам Республикасындағы этникалық қазақтардың жалпы саны 25 отбасыға жуық (140 адамдай) олар, негізінен, елдің солтүстік аймақтарын мекендейді. Ауғанстандағы этникалық қазақтардың көп мекендеген жері - Құндыз провинциясы, қалғандары: Балхта - 7 отбасы, Бағланда - 7 отбасы, Тахарда - 1 отбасы, Фарабта 1 отбасы қоныстанған. Олардың арасында аралас некенің үлесі жоғары (әйелдері - өзбектер мен тәжіктер), осыған байланыс­ты жастар қазақ тілін білмейді. Қазақтар қыздарын басқа ұлттарға ұзатпауға тырысады.

Өзбек және тәжік ұлттарының көпшілігі де Ауғанстанның солтүстігін мекендейді. Олардың белгілі бір бөлігі өздерін қазақ ретінде көрсеткісі келетінін осы орайда атап өткен орынды. Бұған олардың Қазақстанға репартриант (өз еліне қайтушы) есебінде өтіп, жеңілдетілген тәртіппен Қазақстан азаматтығын алуға тырысушылығы себеп болуы мүмкін. Қазақ диаспорасы өкілдерінің қаржылық және әлеуметтік жағдайлары төмен. Жері, малы және халық тұтынатын тауарлы ұсақ дүкендері бар 2-3 дәулетті отбасын есепке алмағанда, көпшілігі диқаншылықпен, жүк тасымалдаумен және әртүрлі жұмыспен айналысады.

<img src=Гүлшара ТАСТЕМІРОВА,

ҚазҰУ-дің доценті

Мақала «Жас қазақ» газетінен алынды