Димаш Құдайбергеннің руы қырғыз екені рас па?

Әлеуметтік желілерде әйгілі әнші Димаш Құдайберген – қазақтар немесе қырғыздар – кімнің ұрпағы екендігі туралы қызу пікірталас өрбіді. Factcheck.kg сайтының журналистері бәрін тексеріп, егжей-тегжейін анықтады. 2013 жылы пайда болған сұхбатында Димаш Құдайберген өзінің қырғыз руының ұрпағы екенін айтады. «Бізде, қазақтарда, ру (тайпа) ұғымы бар. Менің руым – қырғыз», – деген әнші сұхбатында. Қазақтың ресми тарихнамасында және қазақтың генеалогиялық тегінде (шежіре – ред.) Қазіргі Қазақстан территориясында қырғыз руының қалай пайда болғаны туралы әр түрлі түсіндірмелер бар. Көбіне бір-біріне қайшы келеді. Қырғыздар – бұл үш қазақ жүздерінің ешқайсысына ресми түрде енбеген топтарға жататын ру. Бұлар қырғыздардан басқа, төре және төлеңгіттер, қожалар, ноғай-қазақтар, қарақалпақ, сунақ және басқалары бар. Интернет-форумдардағы сауалнамалар қырғыз руының өкілдері арасында олардың ата-бабаларының Қазақстанда пайда болуының үш нұсқасы бар екенін хабарлайды :

• Солтүстік Арал маңындағы қырғыздар – ұлы Қырғыз қағанаты тайпаларының қалдықтары;
• Хан Кенесары мен Қаратай сұлтан кезінде қырғыздар күштеп қоныс аударылды;
• Тянь-Шаньдағы эпидемиялық ауруларға байланысты қазақ даласына мәжбүрлі қоныс аудару.

Ғалым, этнограф және тарих ғылымдарының докторы Рахим Бекназаров 2013 жылғы 11 шілдедегі «Әлімнің қырғыздары» атты тағы бір мақаласында бұл тайпаның Ақтөбе облысында пайда болуы туралы түсіндіреді. «Қырғыздар шынымен де аймақтың жаңадан келген тұрғындары. Сонымен бірге, олар бұл аймаққа 18 ғасырдың бірінші жартысында, мүмкін Ахтуба бойында және басқа жерлерде жүрген Кундра татарлары (ноғайлар – ред.) Арасындағы басқа қырғыз руларының қоныстану кезеңінде келген болуы мүмкін. Еділдің төменгі ағысы. Ең бастысы, олардың Әлімұлы тайпалық бірлестігінің қоныстану аумағына қоныс аударуы жергілікті рулардың келісімімен бейбіт-ықшам түрде өтті, бұл олардың Солтүстік қазақтарының мәдениетіне тез, ауыртпалықсыз енуіне маңызды себеп болды», – делінген мақалада. Редакция сонымен қатар «Қырғыздар қазақ емес пе?» атты бейнеклип тауып алды. («Қазақша стереотиптер» циклынан), онда блогер өзінің қазақтың қырғыз деген руынан шыққанын (руынан) түсіндіреді және қырғыздардың Қазақстандағы пайда болуы туралы біраз мәлімет береді. Жоғарыда айтылғандардың негізінде факт тексерушілер Димаш Құдайбергеннің шынымен де әртүрлі себептермен 18 ғасырда Қазақстанда қоныстанып, қазақтармен сіңісіп кеткен қырғыздардың ұрпағы екенін анықтады.